Kodeks Taihō

Kodeks Taihō (Taihō ritsuryō) – japoński kodeks bazujący na prawie chińskim ogłoszony w 702 roku. Składał się z dwóch części: ritsu, czyli prawa karnego w 6 zwojach, oraz ryō, czyli postanowień administracyjnych podzielonych na 11 zwojów. W późniejszym okresie do kodeksu dołączono zbiór uzupełniających precedensów sądowych i wskazówek, znanych jako kyaku i shiki.

Główne z nich to zwoje I-V, VIII, IX, X, XV, XXVIII i XXX, które stanowią: prawo o ziemi, prawo o powinnościach, prawo o płacach i prawo o gospodarstwach wiejskich. Zawarta jest w nich istota systemu ekonomicznego kraju.
Rozdziały I-V mówiły o systemie administracji i organizacji stanowej mającej na uwadze przede wszystkim system niewolnictwa (VIII, IX, XXVII i XXX).
Zwój VII mówił o klasie i podziale niewolników na państwowych i prywatnych, mówiący o ich prawach, nakazach i zakazach.
W IX - w prawie o ziemi - stanowi prawne sformułowanie systemu nadziałów (kubunden) i sposób ich gospodarowania wg struktury społecznej. Wszystkie grunty podlegały opodatkowaniu, wyliczanemu od powierzchni. Od podatku były wolne tylko ziemie klasztorów i nowo zagospodarowane ugory. Podatek gruntowy  był równy 2 soku 2 ha ryżu od 1 tan ziemi. Podatek był wyliczany niezależnie od rodzaju gleby i wielkości zbiorów. Oprócz podatku obowiązywały daniny i powinności wszystkich zdolnych do pracy mężczyzn w wieku od 17 do 65 lat. Zwój X zawierał specjalne prawo. 

Według kodeksu Taihō- władca, przedstawiany dotychczas jako główny kapłan, stał się w praktyce cesarzem, sprawującym rządy za pośrednictwem scentralizowanego aparatu biurokratycznego i decydującym w sposób absolutny o losach kraju, nie wyrzekając się przy tym roli dziedzicznego, najwyższego kapłana. Władca przyjął tytuł niebiańskiego władcy (tennō), potwierdzając swe prawo do panowania przez odwołanie się do zapożyczonych z Chin koncepcji mandatu Niebios oraz rządzenia zgodnie z nakazami cnoty i zasad humanitarności.

Kodeks Taihō położył kres lokalnej niezależności, jaką dysponowały społeczności klanowe, a wszystkich poddanych podzielił na podstawie różnego stopnia ich powiązania z osobą władcy. Ustanowił trzy podstawowe kategorie społeczne: cesarza i jego rodzinę, wolnych poddanych (urzędników i dzierżawców państwowych) oraz poddanych niewolnych.

1. Administracja wg kodeksu

Cała struktura dzieliła się na urzędy centralne (chuō-kan) i urzędy prowincjonalne (chihō-kan). najwyższym organem centralnym była Wielka Rada Stanu (Dajōkan/Daijōkan), w której skład wchodzili wielcy ministrowie (daijin), radcy cesarscy (nahon), kontrolerzy (ben) i doradcy (sangi), tworzący ciało doradcze i wykonawcze. Kodeks przewidywał trzy stanowiska wielkich ministrów:

- dajōdaijin (lub daijōdaijin) - pierwszy minister - osoba, która otrzymała ten tytuł zajmowała miejsce na samym szczycie drabiny administracyjnej, a sam tytuł miał charakter czysto tytularny

- sadaijin - minister lewej strony

- udaijin - minister prawej strony

Obydwaj ministrowie mieli już wyznaczone konkretne funkcje, a mianowicie kontrolowali pracę ośmiu resortów, po cztery na każdy resort. Dodatkowo po ogłoszeniu Kodeksu został utworzony jeszcze jeden urząd - urząd wielkiego ministra środka (naidaijin), jednakże w hierarchii stał on niżej. Tymi resortami ( lub jak ktoś woli - ministerstwami , ale chodzi tu o to samno ^^ ) były:

- Nakatsukasa-shō - Resort Urzędów Centralnych

- Shikibu-shō - Resort Ceremonii

- Jibu-shō - Resort Spraw Cywilnych

- Mimbu-shō - Resort do Spraw Ludności

- Hyōbu-shō - Resort Spraw Wojskowych

- Gyōbu-shō - Resort Wymiaru Sprawiedliwości

- Okura-shō - Resort Finansów

- Kunai-shō - Resort do Spraw Dworu Cesarskiego.

Oprócz nich działał równolegle z Dajōkanem - Jingikan - Urząd do Spraw Kultu. Do jego obowiązków należało przede wszystkim sprawowanie nadzoru na chramami shinto oraz organizowanie najważniejszych uroczystości obchodzonych m.in w rodzinie cesarskiej w tego typu imprezach jak ceremonia intronizacji, festiwal cesarskiego dziękczynienia, ceremonia puryfikacji rytualnej (chodzi tu o oczyszczanie) i in. Jednakże w praktyce urząd miał o wiele mniejsze znaczenie niż Dajōkan. Personel administracji centralnej wywodził się głównie z kręgów arystokracji dworskiej. Nigdy nie przyjęto chińskiej praktyki rekrutowania urzędników drogą egzaminów na podstawie ich zdolności.

_____________

Trochę inaczej to wyglądało w przypadku urzędów prowincjonalnych. Tradycyjny system nazwano tu kokugunri-sei, czyli dosłownie można to przetłumaczyć na system prowincji, powiatów i osiedli. Na czele administracji każdej prowincji stał gubernator (kami), wybierany spośród arystokracji stołecznej (kizoku). Same prowincje ( po kilku zmianach) - ustalone zostały na liczbę 66 i podzielone na cztery kategorie (zostały podzielone wg wielkości,  odległości do stolicy, pozycji strategicznej i potencjału ekonomicznego prowincji). Z kolei prowincje składały z powiatów, na których czele zostali ustawieni przedstawiciele arystokracji lokalnej (gōzoku). To przejdziemy teraz do osiedli (sato lub ri) - wyznaczano tu 50 domostw, niezależnie od tego, czy rzeczywiście tworzyły one osiedla, czy tez nie. Odpowiedzialność  za każdą taką grupę spoczywała na sołtysie (satoosa), wybieranym spośród najbardziej wpływowych mieszkańcach. Do systemu chihōkan należały również różne inne urzędy nie związane z administracją prowincjonalną np. dwa stołeczne Urzędy Municypalne: prawej i lewej strony stolicy - Sakyō-shiki i Ukyō-shiki.

2. System rang i urzędów (kanshohu-ikai-sei) oraz system podatkowy

Wszelkim urzędom każdego szczebla odpowiadała określona ranga dworska (chodzi tu przede wszystkim o mężczyzn). Wzajemne zależności tworzyły rozbudowany system urzędów i rang, który wykształcił się z arystokracji rodowej. Aby osiągnąć jakiś urząd, konieczne było posiadanie odpowiedniej rangi, ale by uzyskać rangę, wystarczyło urodzić się w arystokratycznej rodzinie. Kodeks Taihō przewidywał 4 rangi dla książąt i księżniczek krwi oraz 9 rang urzędniczych. W tej ostatniej kategorii: 1,2,3 i 9 były dwustopniowe, gdy natomiast rangi od 4 do 8 były czterostopniowe.

Dzięki temu systemowi przywileje arystokracji chronione były przez prawo. Przywileje były różnorodne o dużym znaczeniu ekonomicznym mi.n wszyscy nosiciele rang i urzędów centralnych otrzymywali różnego rodzaju świadczenia zarówno w ziemi, jak i w produktach. Ziemia uzyskiwana za urząd to shikiden oraz ziemia uzyskiwana z rangą (iden) częściowo zwolniona była od podatków.

Przedziały związane z rangą dostawali ludzie do 5 rangi włącznie wg następującego porządku:

** książęca - I ranga - 80 chō ( 1 chō = 0.992 ha. )

                  - II ranga - 60 chō

                  - III ranga - 50 chō

                  - IV ranga - 40 chō

** urzędnicza - I ranga wyższa - 80 chō

                           -         niższa - 74 chō

                           - II ranga wyższa - 60 chō

                           -                niższa - 54 chō

                           - III ranga wyższa - 40 chō

                           -                 niższa - 34 chō

                           - IV ranga wyższa - 24 chō

                           -                 niższa - 20 chō

                           - V ranga wyższa - 12 chō

                           -                  niższa - 8 chō

Znacznie bardziej opłacane były świadczenia shokuhō (związane z urzędem) i ihō ( z rangą). Jednostką obliczeniową świadczeń typu hō były domostwa, a same świadczenia polegały na tym, że określana kodeksowa liczba domostw nie przekazywała swoich produktów jako podatku do skarbu państwa, ale oddawała je bezpośrednio do magazynów posiadacza shokuhō lub ihō. Ihō otrzymywali posiadacze rang do 4, przy czym najwyższa liczba domostw wynosiła 800 a najniższa 80.

Poza tym wszystkie rangi wiązały si z odpowiednio stopniowanymi ilościowo przydziałami jedwabiu, płótna, watoliny i motyk. 4 i 5 rangi wyróżniane były dodatkowo przydziałami tekstyliów oraz artykułów żywnościowych. Wypłaty odbywały się za pośrednictwem Okura-shō i Mimbu-shō, do którego wpływały wydatki. Podatki były trojakiego rodzaju:

- so - podatek płacony w ziarnach (ryż, pszenica, żyto, proso).

- chō - podatek w tekstyliach

- oraz yō - podatek w produktach lokalnych płaconych w zamian za pracę przymusową - z reguły byli to mężczyźni i było to dużym obciążeniem dla rodziny.

i to wszystko ..uff... ^^