Podział tekstów buddyjskich cz.2

To jest dokończenie KANONU BUDDYJSKIEGO oraz poprzedniej części:
- O rozdziałach coś więcej:

1. Suttapitaka (pali) - dosłowne znaczenie „Kosz kazań”. Całkowicie zachował się w wersji palijskiej, natomiast w sanskrycie istnieją tylko fragmenty pochodzące ze szkoły sarwastiwadinów, jednakże wiele sutr udało się odnaleźć w Chinach i w Tybecie, gdzie zostały przetłumaczone z sanskryckiego kanonu dharmaguptaków lub sarwastiwadinów.

Suttapitaka w języku palijskim składa się z pięciu zbiorów - nikaja, podczas gdy w sanskrycie Sutrapitaka ma tylko cztery zbiory - agama. Są to więc:
- Dighanikaja (długie sutry),
- Madżdżhimanikaja  (Średniej długości sutry),
- Samjuttanikaja  (Zbiór kazań zespolonych),
- Anguttaranikaja (Zbiór kazań uszeregowanych)
- oraz Khuddakanikaja  (Zbiór małych kazań).

W wersji sanskryckiej odpowiadają im:
- Dirghagama,
- Madhjamagama,
- Samjuktagama 
- i Ekottarikagama.

Wg tradycji buddyjskiej szkoły therawada  Suttapitaka  została ustalona na pierwszym zgromadzeniu świętych arhatów w Radżagrisze, kilka miesięcy po parinirwanie Buddy. Wygłosił ją wtedy ustnie Ananda, a wszyscy zebrani powtarzali za nim słowa Buddy:

„Po mojej śmierci, Anando, niech prawo (Sutry ) i przepisy (Winaja ), które wam dałem, będą waszym nauczycielem.”

2. Dighanikaja. Dirghagama  (sans.) - Zbiór długich sutr składa się z 34 sutr w wersji palijskiej, natomiast w wersji sanskryckiej ilość sutr wynosi 30, w tym 20 kazań jest takich samych jak w wariancie palijskim. Jedną z najsłynniejszych części jest Mahaparinibbana  – sutra opisująca ostatnie trzy miesiące przed śmiercią Buddy.

3. Mahaparinibbana sutta - jest jedną z najważniejszych sutr tego zbioru i stanowi bardzo poważne źródło wiedzy o życiu Gautamy, zwłaszcza że jest on w niej przedstawiony jako zwykły człowiek posiadający pewne ułomności i słabości, o czym świadczą jego dolegliwości po zjedzeniu „słodyczy wieprzów”. Również jego uczeń Ananda pokazany jest jako człowiek obdarzony słabostkami i przywarami, czego świadkiem jest jego płacz przy umierającym Gautamie oraz że zapomniał poprosić Buddę o przedłużenie jego życia. Oczywiście w sutrze tej znajdują się późniejsze wtrącenia, jak choćby to, że Budda mógłby przedłużyć swoje życie, gdyby go o to poproszono.

Z innych sutr Dighanikaji można wymienić: Brahmadżala-sutrę , w której traktuje się o zagadnieniach filozoficzno-etycznych; dosłowne jej tłumaczenie brzmi „Sutra sieci Brahmy”. Zawiera ona pięćdziesiąt osiem przykazań mahajany, czasem uważanych za śluby bodhisattwy. Wymienia się tam więc zakaz zabijania, kradzieży, uprawiania stosunków seksualnych, kłamstwa i używania środków oszołamiających. Ponadto zabrania się obmawiania, pychy, zazdrości, złośliwości oraz zniesławiania Buddy, sanghy i nauki buddyjskiej. W sutrze tej Budda omawia 62 fałszywe poglądy na świat, między którymi znajduje się również i ten, że dusza i świat są nieśmiertelne i wieczne. Równie fałszywy jest zdaniem Gautamy  pogląd, że istoty żyjące umierają i rodzą się ponownie, czyli trwają wiecznie. Jak to jest w rzeczywistości, Budda wyjaśnia w prawie zależnego powstawania.

W skład Dighanikaji wchodzą jeszcze:

- Samańńphala-sutra  przedstawiająca nauki niebuddyjskie,

- Mahapadana-sutra , zawierająca legendy o sześciu buddach poprzedzających Gautamę, Mahanidana-sutra  wyjaśniająca prawo zależnego powstawania

- oraz Singalowada-sutra .

4. Madżdżhimanikaja, Madhjamagama (sans.) -zbiór sutr średnich, zawierający 152 sutry w wersji palijskiej, natomiast zbiór pochodzący ze szkoły sarwastiwadinów i zachowany w języku chińskim zawiera 222 sutry, z których niektóre znajdują się także w innych zbiorach, przy czym 97 sutr jest identycznych.

W sutrze nr 38 mamy opowiadanie o mnichu Sati , który uporczywie twierdził, że zgodnie z nauką Buddy świadomość wędruje bez celu w kołowrocie narodzin i śmierci. Gdy doniesiono o tym Buddzie, ten autorytatywnie wygłosił pogląd, że aby powstała nowa świadomość, musi istnieć uwarunkowanie (siły tworzące-samskara). Niezależnie od tego warunku nie powstaje żadna nowa świadomość.

Madżdżhimanikaja zawiera również przypowieść o tratwie, która służy do przeprawy na drugi brzeg. Po czym tratwę tę porzuca się, gdyż nie jest już użyteczna. Tratwa symbolizuje naukę buddyjską, którą należy porzucić, gdy zawiedzie człowieka na drugi brzeg samsary .

W Czulamalunkja-sutta należącej do Madżdżhimanikaji znajdziemy przypowieść o człowieku zranionym zatrutą strzałą, który nie pozwolił sobie wyjąć jej, dopóki nie dowie się, czy człowiek, który go zranił, należał do kszatrijów, czy też do braminów, czy do kasty wajśiów, czy też do siudrów itd. Podobnie mnich Malunkjaputta , który pyta, czy świat jest wieczny, czy nie wieczny, czy świat jest skończony, czy dusza jest tym samym co ciało itp., chciałby wiedzieć rzeczy, które nie są potrzebne do wyzwolenia.

5. Samjuttanikaja, Samjuktagama (sans.) - dosłownie „Zbiór kazań zespolonych”. Zawiera 2941 sutr podzielonych na  59 części, zwanych samjutta i zespolonych w  5 rozdziałach (wagga) wg określonych tematów.

Pierwsza wagga składa się ze strof tworzących pytania i odpowiedzi. Druga wagga poświęcona jest prawu zależnego powstawania. Trzecia wagga objaśnia zasadę bezjaźniowości. Czwarta wagga opisuje zmiany elementów istnienia (dharma ), ostatnia zaś, piąta zawiera dyskusję o podstawowych zasadach filozofii buddyjskiej. W Samjuttanikaji (II wagga) znaleźć można opowieść o lampie, czyli o zgaśnięciu pożądania.

W sutrze tej można znaleźć opowieść o mniszce Kisa Gotami i jej utarczce z demonem Marą , który szczególnie upodobał sobie ataki na młode członkinie sanghy. Otóż, gdy mniszka użebrawszy trochę jedzenia udała się w ustronne miejsce, by go spożyć, a następnie oddać się medytacji, wówczas wyłonił się zły duch, który po pierwsze postanowił jej przeszkodzić w kontemplacji, a po drugie zainsynuował jej, że przyszła tu poszukać mężczyzny, lecz Gotami  była czujna i poznała, z kim ma do czynienia. Odpowiedziała mu więc, że jej wola osiągnięcia wyzwolenia jest ostateczna i jego ataków się nie lęka.

6. Anguttaranikaja, Ekottaragama (sans.) - dosł. „Zbiór uporządkowanych kazań”. Uporządkowanie kazań zostało wykonane w zależności od liczby tematów i wynosi od jednej do jedenastu części (nipata). W sumie zawiera 2308 małych sutr, z których każda wymienia trzy rodzaje niezbędnych ćwiczeń: w zachowaniu się, w skupieniu i medytacji z wglądem (wipassana ); druga zaś rozróżnia osiem takich materialnych spraw jak: zysk, strata, sława, hańba, kara nagroda, przyjemność i ból.

W Anguttaranikaji znajduje się słynne kazanie do Kalamów , gdy przyszli oni do Buddy i pytali go, którym braminom mają wierzyć, jako że przychodzą do nich mędrcy o różnych poglądach, wzajemnie sobie zaprzeczający.

7. Khuddakanikaja - Dosłownie znaczy „Zbiór kazań krótkich”. Występuje tylko w Suttapitace palijskiej i składa się z piętnastu części, z których najsłynniejsza jest Dhammapada , czyli ścieżka cnoty. Dzieli się ona na 26 rozdziałów i 426 wierszy. Z niej pochodzi słynne powiedzenie Buddy: „Budowniczy, przejrzałem cię, więcej domu nie zbudujesz”. Zawiera ona zestaw zaleceń dotyczących moralności buddyjskiej.

Drugą słynną księgą z Khuddakanikaji jest Dżataka, zawierająca opowieści o poprzednich wcieleniach Buddy. Jedno z takich opowiadań, o królu Wessantarze wspomniano w rozdziale o mitologii buddyjskiej. Dżataka pochodzi od „dżata” – „urodzenie”, przyrostek zaś „ka” oznacza zdrobnienie, a więc Dżataka to historyjki o przeszłych narodzinach Buddy, czyli o jego poprzednich wcieleniach. Wg niektórych źródeł liczba ich wynosi 547, lecz inne znów mówią o 550 opowieściach, jednak uwzględniając, że niektóre się powtarzają, można przyjąć ich liczbę za równą 500, i taką  liczbę  podaje chiński podróżnik z V wieku Fa Sien.

Inna opowieść mówi o złotym jeleniu, który żył nad rzeką i pewnego dnia usłyszał krzyki człowieka ginącego w nurtach rzeki. Rzucił się w wody, podpłynął do tonącego i wyniósł na grzbiecie na brzeg. Poprosił go jednak, aby nikomu nie mówił, że nad rzeką  żyje złoty jeleń. Tymczasem król Waranasi  ustanowił nagrodę o wysokości tysiąca monet złota w złotej szkatule i konia z rzędem za informację, gdzie znajduje się złoty jeleń. Skuszony nagrodą, uratowany niewdzięcznik doniósł o tym królowi, który udał nad rzekę i postanowił zastrzelić jelenia. Jednakże bodhisattwa, wcielony w jelenia uprzedził króla, mówiąc do niego ludzkim głosem oraz opowiedział zdarzenie o uratowanym od utonięcia człowieku. Początkowo król chciał ukarać śmiercią niegodziwca, ale bodhisattwa nie zgodził się na to i wraz z królem udał się na dwór, gdzie nauczał dworzan, ministrów, królową i jej dworki jak również króla.

Opowieści o poprzednich wcieleniach Buddy znajdują się także w innych tomach Khuddakanikaji, takich jak Apadana , Czarjapitaka  i Buddhawamsa , która między 24 opowiadaniami zawiera także wspomnianą już Dżatakę o królu Wesantarze.

Ponadto na zbiór składają się jeszcze: Khuddakapatha  (Krótkie czytanki), Udana  (Kazania), zawierająca 80 kazań, zwane też Pieśniami radosnymi; Ittiwutaka  („Tak powiedziano”), dotycząca etyki buddyjskiej; Suttanipata  (Zbiór sutr), najstarszy tekst kanoniczny; Wimanawathu  (Opowiadania o boskich siedzibach) podaje sposoby odradzania się w niebie jako dewa ; Petawatthu  (Opowieści o duchach) ukazuje możliwości odrodzenia się jako preta  (głodny duch) za karę na skutek złych czynów w poprzednim wcieleniu; Theragatha  i Therigatha  (Pieśni mnichów i mniszek); Niddeśa  (Komentarz), związana jest z Suttapitaką ; Patisambhida-magga  (Sposoby analizy) obejmuje rozprawy na tematy metafizyczne.

Wśród opowieści zwanych apadanami, które w przeciwieństwie do Dżatak mówią nam o żywotach arhatów i pratjeka-buddów, a nie poprzednich wcieleniach Buddy znajdują się również inne, takie jak opowiadania Thera-apadana, zawierające żywoty Śiariputry i Maudgaljajany, Kaśjapy i Anuradhy oraz innych. W Theri-apadana można znaleźć opisy z życia mniszek Mahapradżati , Kisy Gotami , Pataczary  i innych. Oprócz pochlebnych opinii zamieszczonych w żywotach bhikszuni, można znaleźć tam także wypowiedzi pejoratywne o kobietach i to nie wyjątkowo, lecz powtarzające się całymi seriami. Zresztą wypowiedź samego Buddy tuż po ustanowieniu klasztorów żeńskich świadczyła raczej o niechętnym stosunku do płci odmiennej. Miał on rzekomo powiedzieć, jak już wcześniej wspomniano, że teraz po przyjęciu kobiet do sanghy, nauka jego przetrwa tylko pięćset lat, a nie tysiąc jak przewidywał początkowo.

dewa matta