Tradycyjne japońskie formy poetyckie

Przegląd form

Chōka (pieśń długa) to jedna z form poezji japońskiej. Składa się z na przemian ułożonych wierszy pięcio- i siedmiosylabowych, zakończonych jednym wierszem siedmiosylabowym oraz jednym lub kilkoma wierszami dedykacyjnymi (hanka). Forma ta praktycznie zanikła w X wieku.

Tanka (pieśń krótka) to jedna z najstarszych form poezji japońskiej - powstała około VI wieku. Każda tanka składa się z 31 sylab ułożonych w pierwszej części wiersza (kami-no ku) w wersy według schematu 5 + 7 + 5 sylab, a w drugiej części (shimo-no ku) według schematu 7 + 7 sylab. Jest jedną z najżywotniejszych form poezji japońskiej, uprawianą aż po dziś dzień.

Renga (pieśni łączone)

Zuihitsu – gatunek w literaturze japońskiej rozpowszechniony w epoce Edo - rodzaj eseju, szkicu pisanego prozą, nie podlegającego określonym zasadom literackim. Zapiski te mają charakter luźnej wypowiedzi na dowolny temat – mogą zawierać wspomnienia, przemyślenia czy anegdoty. Zuihitsu pisał m.in. Yoshida-no Kaneyoshi.

Monogatari (jap. - opowiadanie o rzeczach i sprawach) - opowieść, forma narracyjna wykształcona w okresie Heian.

Wyróżnia się wiele rodzajów monogatari, np.:

    * denki-monogatari - opowieści fikcyjne, romantyczne

    * uta-monogatari - opowieści do pieśni

    * shajitsu-monogatari - opowieści realistyczne

    * rekishi-monogatari ( - opowieści historyczne

    * gunki-monogatari - opowieści wojenne

    * setsuwa-monogatari  - opowieści narracyjne, anegdotyczne

    * giko-monogatari - opowieści imitujące styl klasyczny i inne.

Monogatari uważane za najbardziej znane, a jednocześnie jedne z najstarszych to:

    * Ise-monogatari - Opowieści z Ise

    * Genji-monogatari - Opowieść o Księciu Genji (aut. Murasaki Shikibu)

    * Heike-monogatari - opowiadająca o wojnie Gempei (między klanem Taira oraz Minamoto).

Otogizoshi - zbiór krótkich opowiadań anonimowych autorów. Często odnosi się do grupy około 350 japońskich opowieści prozy, przede wszystkim w okresie Muromachi.

Otogizōshi zostały podzielone na kilka kategorii:

~~opowieści z arystokracji, które pochodzą z wcześniejszych prac, takich jak The Tale of Genji, The Tale of Heike i Taiheiki;

~~opowieści religijnych;

~~opowieści wojowników, często w oparciu o opowieść Soga i The Tale of Yoshitsune,

~~opowieści o obcych krajach, w oparciu o Konjaku Monogatarishū. 

Jednak najbardziej znane są opowieści znanych legend i bajek.

Haiku to gatunek japońskiej poezji lirycznej, powstały w XVII w. — forma wiersza sylabicznego, zwięzłego, z wyrazistą puentą, mającego za cel uchwycenie ulotności zjawisk, zatrzymanie chwili w 17 sylabach w 3 wersach.

Typowe haiku ma trzy wersy, kolejno: pięcio-, siedmio- i pięciosylabowy. Czasem jednak są spotykane formy dłuższe, podzielone na zwrotki o podanej długości wersów, albo haiku kompletnie niezwiązane długością wersów, jednak wciąż oddające ducha tej sztuki. W językach innych niż japoński, ze względu na odmienne zasady ich budowy, poeci przeważnie nie stosują się do tych wymogów.

Haiku jest związane z filozofią zen, która w sztuce zakłada operowanie paradoksem, subtelność, estetyczny minimalizm i wyzbycie się własnego ja. Najlepsze haiku często świadomie nie pozwalają na jakąkolwiek konkretną interpretację, a jednak pozostawiają w odbiorcy ulotne, refleksyjne odczucie, które chciał przekazać poeta.

ja ne