Pismo kancelaryjne

Pismo kancelaryjne – rodzaj chińskiego pisma, który osiągnął szczyt popularności u schyłku Zachodniej Dynastii Han i za rządów Wschodniej Dynastii Han, w I i II wieku. Jako urzędowy rodzaj pisma zastąpił pismo małopieczęciowe.

Początki stylu kancelaryjnego datuje się na V–III w. p.n.e. Było ono również stosowane za rządów Qin Shi Huanga. Nazywano je początkowo pismem dowolnym （随体字) i było ono popularne w użyciu nieoficjalnym. Z czasem również urzędnicy docenili, że kreślenie znaków pisma kancelaryjnego jest mniej pracochłonne, niż w przypadku znaków pisma małopieczęciowego.

Okres wejścia pisma kancelaryjnego do szerokiego użycia nazywa się libian (隶变）– reformą kancelaryjną. Był to jeden z większych kroków w ewolucji chińskich znaków – linie zostały wyprostowane, a wiele piktogramów zyskało bardziej symboliczny charakter.

Według legendy pismo kancelaryjne wynalazł Cheng Miao, który za rządów Qin Shi Huanga trafił do więzienia i nowe pismo opracował z nudów. Inna wersja legendy mówi, że Cheng sam był strażnikiem więziennym.

Po upadku dynastii Han pismo kancelaryjne straciło na znaczeniu, aż do czasów dynastii Qing, kiedy doceniono jego elegancję.

Znaki tego pisma, chociaż mają już 2 tys. lat, nie różnią się bardzo od współczesnych, dlatego są używane do dziś w celu osiągnięcia artystycznego efektu archaizacji m.in. w nagłówkach prasowych, szyldach i reklamach. Od współczesnych znaków odróżnia je nieco większa szerokość.

Uwaga: W języku angielskim pismo kancelaryjne jest nazywane semi-cursive. Tłumaczenie pół–kursywa nie oddaje jednak faktycznego znaczenia, bo kursywa oznacza w polskim „pismo pochylone”, a nie „pisane łącznie”, tak jak w angielskim.

Sylwetki gejsz: Shinaju z Pontocho

Machiya

Machiya (町屋/町家) to tradycyjne drewniane kamienice spotykane w całej Japonii i charakterystyczne dla historycznej stolicy Kyoto. Machiya („kamienice”) i nōka („mieszkania na farmach”) to dwie kategorie japońskiej architektury ludowej znane jako minka („domy ludowe”).

Machiya powstała już w okresie Heian i rozwijała się aż do okresu Edo, a nawet do okresu Meiji. W Machiya mieszkali miejscy kupcy i rzemieślnicy, klasa nazywana łącznie chōnin („mieszczanie”).

Kyōmachiya

Machiya w Kioto, czasami nazywana kyōmachiya (京町家/京町屋) , przez stulecia stanowiła charakterystyczną cechę architektury śródmieścia Kyoto, reprezentującą standardową formę machiya w całym kraju.

Typowa machiya z Kyoto to długi drewniany dom z wąską ulicą, rozciągający się w głąb kwartału i często zawierający jeden lub więcej małych ogrodów na dziedzińcu, znanych jako tsuboniwa. Machiya składa się z glinianych ścian i dachów z wypalanych dachówek i zazwyczaj ma jedno, półtora lub dwa piętra, czasami sięgające trzech pięter. Front budynku tradycyjnie służył jako przestrzeń handlowa lub sklepowa, znana jako mise no ma (店の間, dosł.  „przestrzeń sklepowa”) , zazwyczaj wyposażona w przesuwane lub składane okiennice, które można było otworzyć, aby wystawić towary i towary.

Za przestrzenią sklepową pozostała część głównego budynku zostałaby podzielona na kyoshitsu-bu (居室部, dosł.  „pokój dzienny”) , składające się z podzielonych pomieszczeń z podniesionymi drewnianymi podłogami i pokryciami matami tatami. Machiya posiadała również doma (土間) lub tōriniwa (通り庭) , ziemną przestrzeń usługową bez podłogi, w której znajdowała się kuchnia, służącą również jako przejście na tył działki, gdzie znajdowały się magazyny zwane kura (倉/蔵).

Hibukuro (火袋) nad kuchnią służyło jako komin odprowadzający dym i ciepło, a także służyło jako świetlik wnoszący światło do kuchni. Szerokość działki była tradycyjnie wskaźnikiem zamożności, a typowe działki machiya miały zaledwie 5,4 do 6 metrów (18 do 20 stóp) szerokości, ale 20 metrów (66 stóp) głębokości, co prowadziło do przydomka unagi no nedoko, czyli „ łóżka węgorza”.

Największy pokój mieszkalny w machiya, znajdujący się na tyłach głównego budynku i wychodzący na ogród oddzielający główny dom od magazynu, był znany jako zashiki (座敷) i służył także jako sala przyjęć dla gości specjalnych lub klienci. Drzwi przesuwne, które tworzyły ściany machiya, podobnie jak w większości tradycyjnych japońskich budynków, zapewniały duży stopień wszechstronności; drzwi można było otwierać i zamykać lub całkowicie usuwać, aby zmieniać liczbę, rozmiar i kształt pomieszczeń w zależności od potrzeb chwili. Zwykle jednak pozostałą część budynku można zaaranżować tak, aby utworzyć mniejsze pomieszczenia, w tym hol wejściowy lub foyer (genkan (玄関) ), butsuma (仏間), naka no ma (中の間) i oku no ma (奥の間), oba oznaczają po prostu „pokój centralny”.

Jedną z okazji, kiedy pokoje ulegały znaczącym zmianom, jest Gion Matsuri, kiedy rodziny wystawiają swoje rodzinne skarby, w tym obrazy byōbu (składany parawan) oraz inne dzieła sztuki i pamiątki w machiya. Machiya zapewniła również miejsce na kostiumy, dekoracje, przenośne kapliczki ( omikoshi (御神輿)), platformy i inne rzeczy potrzebne podczas festiwalu, a także gościła widzów na trasie parady festiwalu.

Konstrukcja machiya również dobrze pasowała do klimatu Kioto; w przypadku mroźnych zim i często wyjątkowo gorących, wilgotnych lat można dodać lub usunąć wiele warstw drzwi przesuwnych (fusuma i shōji), aby obniżyć temperaturę wewnątrz; zamknięcie wszystkich ekranów na zimę zapewniłoby pewną ochronę przed zimnem, natomiast otwarcie ich wszystkich latem zapewniło chwilę wytchnienia od upału i wilgoci.

Domy Machiya tradycyjnie również wykorzystywały różne typy ekranów, które zmieniały się wraz z porami roku; tkane bambusowe ekrany używane latem umożliwiały przepływ powietrza, ale pomagały blokować słońce. Dziedzińce ogrodowe na świeżym powietrzu również wspomagały cyrkulację powietrza i wprowadzały światło do domu. 

Elementy projektu

Z przodu machiya znajdują się drewniane kraty, zwane kōshi (格子), których styl niegdyś wskazywał na rodzaj sklepu, w którym znajdował się machiya. Sklepy z jedwabiem lub nitkami, sprzedawcy ryżu, okiya i sklepy monopolowe miały swój własny, charakterystyczny styl kratownic. Rodzaje lub style kratownic są nadal znane pod nazwami wykorzystującymi typy sklepów, takie jak itoya-gōshi (糸屋格子, dosł.  „Krata sklepu z nitkami”) lub komeya-gōshi (米屋格子, dosł.  „Krata sklepu z ryżem”). Kraty te czasami wystają z przodu budynku i w tym przypadku są znane jako degōshi (出格子).  Zwykle niepomalowane kōshi hanamachi (społeczności gejsz i oiran) były często malowane w kolorze bengara (紅殻) , cynobrowym lub czerwonej ochrze .

Fasada drugiego piętra machiya na ogół nie jest wykonana z drewna, ale z kamienia, z charakterystycznym stylem okna znanego jako mushiko mado (虫籠窓) . 

Główne wejście do machiya składa się z dwojga drzwi. ō -do (大戸, dosł.  „duże drzwi”) było powszechnie używane tylko do transportu towarów lub dużych przedmiotów do budynku, podczas gdy mniejsze kugurido (潜り戸) , czyli „boczne drzwi”, służyły do ​​normalnego, codziennego użytku , tj. aby ludzie mogli wchodzić i wychodzić.

W Machiya często znajdują się małe ogrody na dziedzińcach. 

Społeczność

Społeczności Machiya można porównać do hutongów w Pekinie. Małe dzielnice składające się z blisko zgrupowanych domów rozmieszczonych po obu stronach wąskiej ulicy, czasami z małymi alejkami (roji (路地)) pomiędzy domami, pomagają stworzyć silne poczucie wspólnoty. Ponadto wiele obszarów było tradycyjnie definiowanych przez jedno rzemiosło lub produkt. Na przykład dzielnica Nishijin słynie z tekstyliów; dzielenie się rzemiosłem w ogromnym stopniu przyczyniło się do poczucia wspólnoty wśród innych handlarzy tekstyliami na tym obszarze. 

Zniszczenie 

Liczba Machiya, pomimo ich statusu części dziedzictwa kulturowego Japonii, gwałtownie spadła w ostatnich dziesięcioleciach, a wiele z nich zostało wyburzonych, aby zapewnić miejsce dla nowych budynków. Istnieje wiele przyczyn tego spadku; machiya są uważane za trudne i kosztowne w utrzymaniu, są narażone na większe ryzyko uszkodzeń w wyniku pożarów lub trzęsień ziemi niż nowoczesne budynki, a przez niektórych są uważane za przestarzałe. W ankiecie przeprowadzonej w 2003 roku ponad 50% mieszkańców machii zauważyło, że utrzymanie machii jest trudne finansowo . 

W latach 1993–2003 zburzono ponad 13% machiya w Kyoto. Około czterdzieści procent wyburzonych zostało zastąpionych nowymi, nowoczesnymi domami, a kolejne 40% zastąpiono wielopiętrowymi apartamentowcami, parkingami lub nowoczesnymi sklepami handlowymi Z pozostałych machiya ponad 80% poniosło znaczne straty do tradycyjnego wyglądu ich fasad. Około 20% machiya w Kyoto zostało zmienionych w procesie zwanym litem.  „architektura szyldów” (看板建築, kanban kenchiku), zachowująca podstawowy kształt machiya, ale ich fasady zostały całkowicie pokryte cementem, który zastępuje drewniane kraty pierwszego piętra oraz okna mushikomado i ściany ziemne drugiego piętra. Wiele z tych kanban kenchiku machiya również straciło dachówki, nabierając bardziej pudełkowatego kształtu; w wielu z nich zamontowano również okiennice aluminiowe lub stalowe, co jest powszechnie spotykane w małych miejskich sklepach na całym świecie. 

Jednakże w odpowiedzi na spadek liczby machiya utworzyły się pewne grupy, których wyraźnym celem było przywrócenie i ochrona machii występującej w Kyoto. Jedna z takich instytucji, Fundusz Machiya Machizukuri, została utworzona w 2005 r. przy wsparciu dobroczyńcy z Tokyo. Grupa współpracuje z indywidualnymi właścicielami machiya, aby odnowić ich budynki i nadać im oznaczenie „Konstrukcji o znaczeniu krajobrazowym” (景観重要建造物, keikan jūyō kenzōbutsu); w ramach tego oznaczenia konstrukcje są chronione przed rozbiórką bez zgody burmistrza Kioto, a władze miasta zapewniają właścicielom machiya stypendium w celu wsparcia utrzymania budynku. Wiele z tych odrestaurowanych budynków służy, przynajmniej częściowo, jako domy kultury. 

Iori, firma założona przez kolekcjonera dzieł sztuki, autora i zwolennika kultury tradycyjnej Alexa Kerra w 2004 roku w celu ratowania starej machii, jest właścicielem wielu machiów, które odnawia, konserwuje i wynajmuje podróżnym. W głównym biurze firmy, mieszczącym się w machii, mieści się tradycyjna przestrzeń do ćwiczeń artystycznych, w tym pełnowymiarowa scena Noh. 

Przykłady

Zostało wiele machiya. Wiele z nich to prywatne rezydencje, inne działają jako firmy, zwłaszcza kawiarnie, a kilka to muzea. Największą machiya w Kyoto jest Sumiya w Shimabara, tradycyjna yūkaku w yioto.

Linga

Linga – termin z metafizyki hinduizmu. W najstarszych tekstach śiwaizmu linga obrazowana jest jako Pierwotne Kosmiczne Jajo z którego powstaje cały wszechświat i wszystkie stworzenia. Również jako forma świetlistego słupa, będąca przejawieniem Śiwy dającego początek światom. Kamienny hinduistyczny lingam to najczęściej obiekt kultu boga Śiwy, czyli śiwalingam.

Fallus

Potoczne wyobrażenia lingamu jako fallusa (męski) czy jaja (żeński) pochodzą głównie od chrześcijańskich badaczy kultury indyjskiej i mają charakter skojarzeniowy, a nie merytoryczny. Przykładowo, Abhinawagupta (X wiek) w tantrycznym traktacie „Tantra-Aloka” (Światło Tantry, wers 5.54) tak wyjaśnia znaczenie pojęcia lingamu:

Ten cały wszechświat jest rozpuszczany w tym (lingamie), i ten cały wszechświat jest postrzegany jako przebywający w tym lingamie!

Linga jest rozumiana raczej jako kształt geometryczny superprzestrzeni w której zawiera się cały fizyczny kosmos i bardzo trudno ten symbol kojarzyć z męskim członkiem.

Tantryzm

W metodach jogi i tantryzmie wizualizuje się trzy lingamy – jajowate czy wazopodobne naczynia skupiające siły i energię ducha wewnątrz ciała: Swajambhulingam, ciemnogranatowy, znajduje się u podstawy tułowia i uważany jest za zbiornik energii witalnej, kojarzony z witalnością, długowiecznością, łonem i narządami rozrodczymi.

Banalingam to złota linga wewnątrz piersi w obszarze fizycznego serca, kojarzona z mądrością, intuicją i religijną żarliwością.

Itaralingam – biała linga, w rejonie czakry zwanej trzecim okiem, uważana za źródło mocy paranormalnych jak jasnowidzenie i podobne.

Lingaśarira

Indyjski epos „Mahabharata” (wers 12.195.15) wyjaśnia, że lingam to ciało wędrującej duszy, kształt w jakim dusza wędruje pomiędzy kolejnymi wcieleniami. Stąd teozofowie przejęli termin lingaśarira (dosłownie: lingamowe ciało) i konsekwentnie tłumaczą to pojęcie jako ciało eteryczne.

Forma

Jako lingamów do celów kultowych w domach używa się naturalnych otoczaków o kształcie elipsoidalnym, symetrycznym znalezionych w indyjskich rzekach uważanych i czczonych jako święte. Uważa się, że taki kształt oddaje obraz początkowy wszechświata w jego stanie potencjalnym przed ekspansją, rozszerzaniem. Hindusi wierzą, że posiadanie lingamu w domu lub noszenie przy sobie jako amuletu zapewnia szczęście i powodzenie życiowe.

Lingam może być przedstawiany jako umieszczony w joni w postaci jednej rzeźby. Takie przedstawienie interpretować można jako oddanie idei nieprokreatywnej unii seksualnej.

Grupy lingamów

Lingam zainstalowany w mandirze najczęściej odnosi się do kultu śiwaickiego. Spotyka się jednak lingamy reprezentujące też inne bóstwa hinduistyczne, np. postacie trimurti.

Lingamy w liczbie kilkudziesięciu mogą stanowić jedyne obiekty kultowe świątyni.

Dźjotirlingamy

Na terenie Indii i Nepalu jest zlokalizowanych 12 głównych świątyń śiwaickich z wielkimi lingamami (zwanymi dźjotirlinga), jako centralnym obiektem kultu. Podaje się, że zostały wykonane przez ludzi ale są samoistnymi tworami przyrody.

Imprezy hanamachi: Hina Matsuri