Furin - dzwonki wietrzne

Japońska kultura znana jest z tego, że uczy nas, jak docenić krótką chwilę oraz odczucia bardzo przelotne, wręcz niezauważalne. Uczy nas cieszyć się drobnostkami, na które normalnie byśmy nie zwrócili nigdy uwagi. Dzwoneczki fūrin o tym właśnie nam przypominają – ich słodki, delikatny i krótki dźwięk wydobywa się, gdy w upalny, letni dzień pojawi się lekki podmuch wiatru. Poprzez dźwięk uczą nas, aby zwrócić pełnię uwagi na to subtelne uczucie ulgi, gdy lekki wietrzyk daje nam kilka sekund wytchnienia w upale sierpnia. Życie składa się z takich krótkich, drobnych, często nawet nienazwanych językiem mówionym chwil i wrażeń. Fūrin nam o tym przypominają.

Obcując z japońską kulturą, chłoniemy nie tylko obrazy i dźwięki pierwszego planu, ale także subtelne bodźce, które wnikają w naszą podświadomość, pozostając w tle, a jednak kształtując nasze doświadczenie. Są to te wszechobecne elementy, które nigdy nie wychodzą na pierwszy plan, lecz tworzą niezapomniany klimat japońskiego życia codziennego. Dźwięk cykad, które rozbrzmiewają w letnie wieczory w anime (kojarzysz, ten szczególny dźwięk nieodłączny japońskim wieczorom?), czy kolorowe flagi w kształcie ryb, unoszące się na wietrze – to tylko niektóre z nich. W tej samej kategorii znajduje się fūrin, delikatny dzwonek wietrzny, którego subtelny dźwięk towarzyszy letnim miesiącom w Japonii, przynosząc ukojenie i poczucie spokoju.

Fūrin może i są tylko dodatkiem, tłem. Niemniej, jeśli obcujemy z japońską kulturą - czy to na co dzień na miejscu, czy poprzez jej utwory, jak anime - to dobrze jest zwrócić na to tło czasem uwagę i je rozpoznać, zrozumieć. Dzięki temu lepiej będziemy rozumieć i samą fabułę. Sprawdźmy zatem – czym są, co oznaczają i jaka jest rola dzwoneczków wietrznych fūrin w japońskiej kulturze?

Wygląd

Fūrin to tradycyjne japońskie dzwonki wietrzne, które pełnią nie tylko rolę dekoracyjną, ale także symboliczną. Zbudowane są z trzech podstawowych elementów: miseczki (zwykle wykonanej ze szkła, metalu lub ceramiki), małego bijaka zwanego „zetsu”, który zawieszony jest wewnątrz miseczki, oraz papierowego paska „tanzaku” przymocowanego na dole. Gdy wiatr porusza tanzaku, bijak uderza w ścianki miseczki, wydając delikatny, kojący dźwięk. Dzwonki fūrin najczęściej wiesza się na okapach domów, balkonach czy ogrodach, zwłaszcza podczas letnich miesięcy. Ich podstawowa funkcja to przynoszenie uczucia chłodu w upalne dni, zarówno poprzez psychologiczne zwiększenie odczucia siły wiatru, jak i kojąco poprzez delikatny dźwięk.

Nazwa

Etymologia słowa „fūrin” ma swoje korzenie w Chinach. Pierwotnie, w czasach dynastii Tang, istniał chiński termin „fēngdíng”, który odnosił się do metalowych dzwonków używanych do wróżenia na podstawie kierunku i siły wiatru. Te dzwonki zostały przywiezione do Japonii wraz z buddyzmem w VI wieku. Z czasem, w języku japońskim, przekształciły się one w „furei”, a ostatecznie w „fūrin”, co dosłownie oznacza „dzwonek wiatru” (風 - „fū” oznacza „wiatr”, 鈴 - „rin” oznacza „dzwonek”).

Inne terminy

W kontekście fūrin istnieje kilka innych istotnych terminów, które warto znać:

► Tanzaku (短冊): Papierowy pasek przymocowany do dolnej części fūrin. Tanzaku to element, który łapie wiatr, powodując ruch bijaka wewnątrz miseczki. Często zdobi się go różnorodnymi wzorami lub życzeniami, co dodaje osobistego charakteru dzwonkowi.

► Zetsu (舌): To mały bijak zawieszony wewnątrz miseczki, który uderza w jej ścianki, wydając charakterystyczny dźwięk. Materiał, z którego jest wykonany, wpływa na ton i jakość dźwięku.

► Edo Fūrin (江戸風鈴): Specjalny rodzaj fūrin, który jest ręcznie dmuchany i malowany od środka. Pochodzi z okresu Edo i jest szczególnie ceniony za swoje estetyczne wykonanie oraz czysty, delikatny dźwięk. Technika tworzenia Edo Fūrin została przekazana przez pokolenia i do dziś jest uważana za wyraz najwyższej sztuki rzemieślniczej.Dzwoneczki fūrin - jak w Japonii świętowana jest duchowa lekkość letniego popołudnia.

Historia Fūrin

Chińskie dzwonki, znane jako 風鐸 (fēngdíng), były wieszane w bambusowych lasach oraz na dachach świątyń. Wierzono, że dźwięk tych dzwonków mógł przynosić prorocze wskazówki, zależnie od siły i kierunku wiatru. Były one używane do przewidywania przyszłości, a także jako amulety ochronne mające odstraszać złe duchy i przynosić szczęście.

Wraz z rozprzestrzenianiem się buddyzmu z Chin do Japonii w VI wieku, fēngdíng zostały wprowadzone również do Kraju Wschodzącego Słońca. W Japonii zyskały nową nazwę — fūrin (pierwotnie fūrei) — i były używane głównie w świątyniach buddyjskich, gdzie wieszano je na czterech rogach dachów budynków sakralnych. Dźwięk tych dzwonków miał chronić wiernych przed złymi duchami i przynosić duchowe oczyszczenie. Z biegiem czasu, funkcja fūrin ewoluowała, a ich obecność zaczęła się rozszerzać poza świątynie, docierając do domów zwykłych ludzi.

Początkowo fūrin były wykonane z metalu, tak jak ich chińskie pierwowzory. Wykorzystywano brąz, żelazo i inne metale, co nadawało dzwonkom głęboki, metaliczny dźwięk. Jednakże, w miarę jak techniki wytwarzania rozwijały się, a japońskie rzemiosło ewoluowało, pojawiły się nowe materiały i style.

W okresie Edo (1603-1867) nastąpił przełom w produkcji fūrin, kiedy to holenderscy kupcy wprowadzili do Japonii technikę dmuchania szkła. Szkło, które początkowo było rzadkością i luksusem, z czasem stało się bardziej dostępne, a rzemieślnicy zaczęli wykorzystywać je do tworzenia dzwonków. Te nowe, szklane fūrin, zwane Edo Fūrin, charakteryzowały się delikatnym, wysokim dźwiękiem, który był kojarzony z chłodem i spokojem. Z biegiem czasu, w miastach takich jak Edo (dzisiejsze Tokyo) szklane fūrin stały się coraz bardziej popularne, a rzemieślnicy zaczęli ozdabiać wnętrza szklanych miseczek malowidłami przedstawiającymi kwiaty, krajobrazy i inne motywy inspirowane naturą.

Zmieniała się również funkcja fūrin. O ile pierwotnie były one używane głównie jako talizmany ochronne, to w okresie Edo zyskały na znaczeniu jako elementy dekoracyjne, przynoszące estetyczną przyjemność i kojący dźwięk, który miał działanie psychologiczne — uspokajał i wprowadzał uczucie chłodu podczas gorących letnich dni.

Popularność

Pod koniec okresu Edo fūrin stały się niezwykle popularne w całej Japonii, przekraczając granice klas społecznych. Pierwotnie były to luksusowe przedmioty, na które mogli sobie pozwolić jedynie feudalni panowie i zamożni kupcy. Szklane fūrin, dzięki masowej produkcji, stały się bardziej dostępne, a ich ceny spadły, co pozwoliło na ich szersze rozpowszechnienie.

Fūrin zaczęły pojawiać się na balkonach, werandach i w ogrodach zwykłych mieszkańców miast, stając się nieodłącznym elementem japońskiego krajobrazu letniego. Dźwięk tych dzwonków stał się symbolem lata, a ich obecność była tak powszechna, że stały się one jednym z japońskich fūbutsushi — przedmiotów, które są charakterystyczne dla danej pory roku. Rzemieślnicy w miastach takich jak Edo zaczęli organizować letnie targi, na których sprzedawano fūrin w różnych kształtach, kolorach i wzorach, co tylko potęgowało ich popularność.

Obecnie istnieje wiele rodzajów furin wykonanych z różnych materiałów i przyjmujących różne kształty, w tym:

• Szklany Edo furin z pięknymi obrazkami, 
• Wytrzymały żelazny Nanbu furin, 
• Hibachi-furin (przybierający kształt tradycyjnego japońskiego grzejnika), 
• Dzwonek gliniany nieszkliwiony Sumi-furin wykonany z połączonych kawałków węgla drzewnego.

Fūrin w literaturze i sztuce klasycznej

Klasyczne teksty

Fūrin, choć kojarzone głównie z okresem Edo, pojawiają się w japońskiej literaturze już w czasach wcześniejszych, stając się symbolem ulotności i piękna chwili. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest „Genji Monogatari” („Opowieść o Genjim”), monumentalna powieść autorstwa Murasaki Shikibu z okresu Heian (794–1185).

W literaturze okresu Edo fūrin pojawiają się już bardziej w formie, w jakiej znamy je dziś. Przykładem może być poezja haiku, która w swojej istocie dąży do uchwycenia chwilowego piękna życia i natury. Poeta Matsuo Bashō (1644–1694), który jest jednym z najsłynniejszych mistrzów haiku, niejednokrotnie w swoich wierszach odnosił się do dźwięków przyrody, w tym także do subtelnych dźwięków, które mogą przypominać brzmienie fūrin. Zresztą – bardzo popularnym zabiegiem jest pisanie haiku sławnych poetów, jak Bashō albo Kobayashi Issy na tanzaku dzwonka.

Sztuka wizualna

Fūrin odgrywają również swoją rolę w klasycznej sztuce japońskiej, szczególnie w malarstwie i drzeworytach ukiyo-e, które rozwijały się w okresie Edo. Jednym z najbardziej znanych artystów tego nurtu był Katsushika Hokusai (1760–1849), którego dzieła często oddają piękno przyrody i sceny z życia codziennego. W swoich pracach Hokusai niejednokrotnie przedstawiał letnie sceny, w których fūrin pojawiają się jako subtelny, ale znaczący element krajobrazu.

Zobaczmy, jak nasze wietrzene dzwonki wykorzystywane były przez mistrzów, na powiedzmy jednym przykładzie: „縞揃女弁慶 三井寺の鐘” („Shimazori Onna Benkei: Miidera no Kane”).

Jest to dzieło autorstwa Utagawy Kuniyoshi (1798–1861), jednego z najbardziej znanych artystów ukiyo-e okresu Edo. W jednej ze scen serii inspirowanej opowieściami i legendami, zatytułowanej "三井寺の鐘" ("Miidera no Kane"), przedstawiona jest kobieta trzymająca wachlarz (uchiwa) w ręku, a obok niej widać fūrin, który porusza się na wietrze.

Ta scena jest doskonałym przykładem tego, jak Kuniyoshi w subtelny sposób oddaje atmosferę letnich dni w Japonii. Fūrin, będący jednym z charakterystycznych elementów japońskiego lata, jest tu wykorzystany jako część kompozycji, która podkreśla sezonowy charakter sceny. Dzwonek wietrzny w połączeniu z wachlarzem w ręku kobiety sugeruje gorący dzień, w którym nawet najmniejszy powiew wiatru przynosi upragnioną ulgę.

To jest właśnie rola fūrin w sztuce – jest komponentem, który poprzez skojarzenia wywołuje u odbiorcy uczucia związane z gorącym latem oraz małą ulgą, jaką dają podczas upału delikatne powiewy wiatru przy wtórze cichego „ćwierkania” dzwoneczka. 

W popkulturze japońskiej fūrin odgrywają istotną rolę, często pojawiając się jako element budujący nastrój. 

W filmie „The Garden of Words” Makoto Shinkaia dzwonek wietrzny jest nieodłącznym elementem letnich scen, gdzie jego dźwięk symbolizuje ulotność i kruchość relacji między bohaterami. 

W grze „Persona 3” fūrin jest jednym z przedmiotów, które gracz może umieścić w swoim pokoju, wprowadzając element nostalgii. 

W „Spirited Away” Hayao Miyazakiego, delikatny dźwięk fūrin podkreśla mistyczną atmosferę świata duchów, do którego trafia główna bohaterka. Można by wymieniać długo.

Religia

Fūrin Matsuri (風鈴祭り), czyli festiwal dzwonków wietrznych, to coroczne wydarzenie, które odbywa się w różnych miejscach w Japonii, jednak najbardziej znane i największe z tych wydarzeń ma miejsce w Kawasaki Daishi — świątyni położonej w mieście Kawasaki w prefekturze Kanagawa. Festiwal ten zwykle odbywa się w lipcu, kiedy lato w Japonii jest w pełni, a jego celem jest celebrowanie tejże pory roku oraz kultywowanie tradycji związanej z dzwoneczkami fūrin.

Historia

Historia świątyni Kawasaki Daishi sięga XII wieku, kiedy to została założona, a jej znaczenie religijne rosło przez wieki. Fūrin Matsuri w tej świątyni jest stosunkowo nowym wydarzeniem, które rozpoczęło się na przełomie XX i XXI wieku, jednak z czasem zyskało popularność dzięki swojej wyjątkowej atmosferze i estetyce.

Festiwal ten jest okazją do prezentacji różnorodnych fūrin, które pochodzą z różnych regionów Japonii, a także do kultywowania rzemiosła, które od wieków jest związane z produkcją tych dzwonków.

Co można robić na festiwalu dzwoneczków?

Podczas Fūrin Matsuri na terenie świątyni Kawasaki Daishi zawieszane są dziesiątki tysięcy fūrin, które zdobią alejki i dziedzińce świątynne. Dzwonki te są wykonane z różnych materiałów, takich jak szkło, metal czy ceramika, i są malowane ręcznie w różnorodne wzory, od tradycyjnych motywów kwiatowych po nowoczesne, artystyczne interpretacje. Każdy dzwonek ma swój unikalny dźwięk, co sprawia, że spacerowanie po terenie świątyni staje się niezapomnianym, „multisensorycznym” doświadczeniem.

Festiwal jest nie tylko okazją do podziwiania pięknych dzwonków, ale także do ich zakupu. Wielu rzemieślników przyjeżdża na festiwal, aby zaprezentować swoje wyroby, a odwiedzający mogą kupić fūrin jako pamiątkę lub talizman ochronny do swoich domów. W trakcie festiwalu odbywają się również warsztaty, na których można nauczyć się, jak samodzielnie wykonać fūrin lub ozdobić tanzaku — papierowe paski zawieszone na dzwonkach.

Znaczenie

Dzwoneczki, oprócz swej roli w odpędzaniu złych duchów pełnią też funkcję uspokajającą i wprowadzającą umysł człowieka w stan gotowości na medytację i refleksję.

Dla wielu uczestników festiwalu jest to okazja do osobistej refleksji i medytacji. Przechadzając się pośród kołyszących się na wietrze dzwonków, można poczuć głęboką więź z tradycją, naturą i duchowością. Fūrin Matsuri łączy w sobie elementy zabawy, sztuki i religii, tworząc wyjątkowe doświadczenie, które przyciąga zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów z całego świata.

Nie zawsze głębia refleksji musi wiązać się z duchową powagą. Fūrin reprezentują tę lżejszą, niekoniecznie w pełni poważną, chciałoby się rzec – letnią stronę.

Fūrin, choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się jedynie dekoracyjnym elementem, kryją w sobie głęboką symbolikę i bogatą historię. Ich delikatny dźwięk, kojarzony z letnim wiatrem, towarzyszy Japończykom od wieków, przynosząc nie tylko orzeźwienie w gorące dni, ale także spokój ducha. W kulturze, która ceni subtelność i harmonię z naturą, fūrin odgrywają rolę przypomnienia o ulotności życia, o konieczności docenienia każdej chwili.

Współczesne zastosowanie fūrin nie ogranicza się jedynie do tradycyjnych ceremonii czy festiwali. Coraz częściej można je spotkać w nowoczesnych wnętrzach jako element dekoracyjny, który łączy estetykę z funkcją. Ich uniwersalność sprawia, że są cenione nie tylko w Japonii, ale i na całym świecie, gdzie stają się symbolem japońskiego umiłowania do piękna i prostoty.

Fūrin to też nośniki kultury, tradycji i duchowości, które od wieków są obecne w życiu Japończyków. Ich dźwięk przenosi nas w świat, gdzie czas płynie wolniej, a każda chwila jest na wagę złota. Jest to rzecz prosta – i oferuje właśnie to: prostą lekkość letniego popołudnia.