Kokeshi (kokeshi ningyō) – rodzaj tradycyjnej lalki japońskiej, bez kończyn, wykonywanej z drewna.
Kokeshi pochodzą z północno-wschodniej części wyspy Honsiu, z regionu Tōhoku. Dziś miasto Sendai w prefekturze Miyagi jest uważane za stolicę kokeshi.
W zależności od regionu, dostępności drewna i tradycji wykonywane są ręcznie m.in. z: grabu japońskiego, derenia pagodowego, (mizuki), brzostownicy japońskiej (keyaki), klonu rdzawego (urihadakaede,.), klonu mandżurskiego (itayakaede), kamelii japońskiej (tsubaki).
Drzewa są ścinane jesienią, gdy zrzucają liście i nie absorbują wilgoci. Dalszy proces produkcji jest uzależniony od gatunku drzewa. Z jednych usuwa się korę i suszy co najmniej sześć miesięcy do roku, inne przetwarzane są na surowo, a następnie suszone za pomocą suszarki.
Po usunięciu sęków i innych wad, drewno jest cięte na pożądaną długość, na okrągłe kawałki o wymaganej grubości tak, aby zminimalizować potrzebę rzeźbienia za pomocą specjalnej tokarki lub innych maszyn. W kolejnej fazie klocek jest kształtowany przez rzemieślnika i po nadaniu wymaganego kształtu drewno jest polerowane i następnie – jeśli jest taka potrzeba – rozgrzanym drutem chromonikielinowym wypala się zarysy wzoru. Każda lalka jest następnie ręcznie malowana, w przypadku produktów ogólnych bez tworzenia szkicu, więc intuicja i umiejętności rzemieślnika są niezbędne.
Kokeshi mają prosty tułów i okrągłą główkę. Z reguły mają cylindryczny korpus, tradycyjnie malowany na czerwono i czarno, ale także zielono, purpurowo, niebiesko lub żółto. Są pokryte cienką warstwą wosku lub lakieru w celu ochrony kolorów. Jedną z cech charakterystycznych lalek kokeshi jest brak kończyn. Niektóre z nich mają ruchome głowy, które można ustawiać w różny sposób. Każdy rzemieślnik ma swoją typową formę i styl. W ostatnich dekadach tradycyjne formy stają się coraz rzadsze. Są one zastępowane przez produkowane przemysłowo figury, które określa się innym słownictwem projektowym.
---------------
Lalki pojawiły się pierwotnie w połowie okresu Edo (1600–1868). Były sprzedawane osobom, które odwiedzały gorące źródła w północno-wschodniej części kraju. Ich wytwórcami byli kijishi (木地師), rzemieślnicy posługujący się kołem garncarskim, przyzwyczajeni do robienia naczyń i misek, którzy rozpoczęli wykorzystywanie swoich zdolności i narzędzi do tworzenia prostych lalek jako zabawek i pamiątek dla osób odwiedzających onseny w Shinchi Shuraku, niedaleko Tōgatta Onsen w Zaō, skąd techniki tworzenia kokeshi rozprzestrzeniły się na inne uzdrowiska w regionie Tōhoku.
Tradycyjny kształt kokeshi, z dużymi, okrągłymi głowami i korpusami bez kończyn, pozwala przypuszczać, że były one używane w regionach gorących źródeł jako narzędzia do masażu kluczowych punktów nacisku kuracjuszy poddawanych zabiegom leczniczym.
Lalki mogły mieć pierwotnie znaczenie duchowe, reprezentując życzenie zdrowia dla dziecka.
------------
Pochodzenie nazwy kokeshi nie jest jasne. Historycznie zapisywano ją przy pomocy znaków ateji, w tym: 小芥子, 木牌子, 木形子 i 木芥子. Istnieje przekonująca teoria, że słowo kokeshi zostało złożone ze słów: „drewno” (木 ki, ko) lub „mały” (小, ko) oraz „miniaturowa, bardzo mała (jak ziarnko maku) lalka” (芥子人形, keshi-ningyō), gdzie 芥子 keshi oznacza mak lekarski. Nazwa kokeshi może także pochodzić od kombinacji imion nadawanych drewnianym lalkom w różnych regionach ich wytwarzania. W macierzystym regionie Tōhoku lalki nosiły różne nazwy lokalne: kogesu, kōgeshi, kokesunboko, kiboko, deko, deku.
------------
Artyści i producenci lalek dzielą je na dwa typy: „tradycyjny” i „kreatywny”. Tradycyjne kształty i wzory lalek kokeshi (伝統こけし, dentō-kokeshi) są specyficzne dla określonego obszaru i były klasyfikowane w przeszłości według 11 typów. Z biegiem lat tworzyły się jednak nowe style, a dawnym nadawano świeży charakter. Spośród nich dominującą jest odmiana Naruko, oryginalnie wykonywana w prefekturze Miyagi. Można ją również znaleźć w prefekturach: Akita, Iwate i Yamagata. Główna ulica wioski o nazwie Naruko Onsen znana jest jako ulica kokeshi i ma sklepy obsługiwane bezpośrednio przez rzeźbiarzy lalek.
Po II wojnie światowej rozpoczęto poszukiwania nowych stylów, odbiegających od tradycyjnych i nie związanych z konkretnymi regionami kraju. Są to lalki „kreatywne” (創作こけし sōsaku-kokeshi) lub „nowego typu, stylu” (新型こけし, shingata-kokeshi).
Od czasu trzęsienia ziemi u wybrzeży regionu Tōhoku w 2011 roku zauważalny jest ponowny trend zainteresowania lalkami kokeshi. Cechuje się kreatywnością wykraczającą daleko poza tradycję. Przykładem może być akcja reklamowa lotniska w Sendai, w czasie której sporządzono plakat i maskotki przedstawiające tradycyjną lalkę kokeshi ze skrzydłami, jako samolot. Zaczęły pojawiać się nowe, często kontrowersyjne pomysły- jak np. kokeshi-latarka LED przydatna w czasie trzęsienia ziemi.
A oto przedstawiam Wam niektóre wariacje tychże lalek ;)
- Japońska laleczka szczęścia
Klasyczną postać lalki Kokeshi tworzy prosty, cylindryczny tułów pozbawiony kończyn i głowa z delikatnymi, malowanymi linami podkreślającymi rysy twarzy laleczki. Obecnie tworzone Kokeshi mają pięknie malowane kimono i przykuwają uwagę każdego, kto ujrzy jej delikatne piękno. Kokeshi stanowią wyjątkowy pomysł na prezent i niezwykły przedmiot pożądania kolekcjonerów na całym świecie.
Zwracamy uwagę, że popularne na rynku kolorowe lalki w podobnym kształcie wykonane są poza Japonią z tworzywa sztucznego i nie mają nic wspólnego z tradycyjnymi, japońskimi Kokeshi. Z pewnością przyciągają wzrok, ale brak im duszy.
- Ozaki-ningyo >link<
Lalki Ozaki to ceramiczne lalki wręczane w okolicy Osaki Nishibun w Kanzaki-machi, saga Pref. Rzemiosło to jest jednym z najstarszych wyrobów garncarskich w prefekturze. Charakteryzuje się ciepłym uczuciem gliny, humorystycznym wyglądem i kolorowymi obrazami. Ozaki Dolls wywodzi się z lalek, które mongolscy wojownicy schwytali podczas mongolskich inwazji na Japonię (w 1281 r.), Aby dmuchać w melodie i zapamiętać swoją odległą ojczyznę. Uczyli technikę miejscowej ludności i od tego czasu ceramika w tej dzielnicy rozwinęła się. Lokalnie uzyskaną glinę formuje się w lalki, a następnie wykonuje się otwory w formach dmuchanych. Następnie są suszone przez dwa tygodnie, wypalane w ręcznie robionych piecach, najpierw malowane na biało, a na koniec barwione jasnymi iwaenogu (japońskie suche pigmenty). Jasnoczerwony symbolizuje krew Mongołów, niebieski oznacza pokój, i żółty dla natury. Istnieje około 20 rodzajów lalek Ozaki, w tym gwizdki gołębi, lalki opiekunki do dzieci lub wróble. Wśród nich najpopularniejszą pamiątką jest gwizdek gołębi zwany „Tetteppu”.
- Kyo-ningyo >link<
Eleganckie i pełne wdzięku lalki Kyoto są powszechnie chwalone, a wiele wspaniałych, wykwintnych ningyo jest nadal produkowanych do dziś.
Historia Kyo-ningyou sięga czasów Heian, kiedy szlacheckie dziewczęta używały lalek zwanych „hina” do zabawy w dom. Z biegiem czasu te lalki stały się bardziej wyszukane i imponujące, więc w okresie Edo tradycją stało się wystawianie tych lalek 3 marca (seku-no-hi).
Branża robienia lalek kwitła. Dzień przed seku-no-hi twórcy lalek wystawiali asortyment ningyo porywającym tłumom ludzi.
W późnym okresie Edo wytwarzano Gosho-ningyo (lalki z pałacu cesarskiego), które były wysyłane od lojalnych dworzan do daimyo (panów feudalnych) jako prezenty.
Proces tworzenia Kyo-ningyou jest straszny i wymaga kompetencji. Te lalki są ręcznie robione przez rzemieślników z dużą wprawą i znajomością procesu. Ta umiejętność i specjalizacja są tym, co zapewnia Kyo-ningyou ich głęboką i autentyczną obecność.
- Toyama-tuchiningyo >link<
Rzemiosło wytwarzania glinianych lalek (tsuchi ningyo) w Toyamie to tradycyjne rękodzieło z okresu Edo. Okrągły kształt i sympatyczny, naiwny wyraz twarzy lalki są po prostu urocze.
Historia lalek z gliny Toyama sięga około 150 lat do okresu 1848-54. Uważa się, że gliniane lalki powstały, gdy Maeda Toshiyasu, 10. Han (pan feudalny) z Toyamy zaprosił Hirose Hidenobu, garncarza z prefektury Nagoya, do pracy dla niego. Używając pieca, który zrobił dla Pałacu Chitose, Hidenobu stworzył rodzaj ceramiki - prekursora Chitose-yaki (naczynia Chitose) i Tenhin Gagyuu jako prezenty dla klanu Maeda.
Pod koniec okresu Edo styl i kształt lalek rozwinęły się i stały się bardziej wyszukane. Ta forma stała się później szczęśliwym talizmanem i zabawką dla dzieci, która byłaby ceniona przez publiczność.
W tym czasie u stóp zamku było wiele sklepów, w których wytwarzano gliniane lalki. Tylko jeden z nich działa do dziś: Nobuhide San z domu Watanabe, który odziedziczył techniki tworzenia glinianych lalek po domu Hirose.
Aby utrzymać tradycję tworzenia lalek żywą i żywą, samo miasto Toyama stara się szkolić ludzi, aby nauczyli się rzemiosła w specjalnych stowarzyszeniach.
- Fukushima Kokeshi >link<
Lalki kokeshi Fukushima są unikalnym rękodziełem prefektury Fukushima. Kokeshi to drewniana lalka wykonana na tokarce. Jego historia sięga końca okresu Edo i po raz pierwszy została sprzedana jako pamiątka turystom odwiedzającym gorące źródła w regionie Tohoku.
Lalki Kokeshi straciły popularność jako zabawki w okresie Taisho z powodu pojawienia się nowych zabawek. Jednak dorośli zaczęli zbierać kokeshi jako hobby. Istnieje 10 różnych rodzajów regionalnych kokeshi, a jeden z Fukushimy nazywa się „tsuchiyu”. Głównymi obszarami produkcji tych kokeshi są Hot Spring Tsuchiyu, Izaka Hot Spring, Dake Hot Spring, Fukushima City i Koriyama City.
Charakterystyczne cechy Fukushima kokeshi to pierścień na głowie i czerwony wzór zwany „kase” między grzywką a włosem. Ciało jest wzorzyste głównie liniami.
- Hakotaningyo >link<
Lalki Hakota to tradycyjne lalki z papieru mache, których historia sięga 300 lat. Powstają w Kurayoshi w prefekturze Tottori. Taki bezramienny cylindryczny typ lalki z masy papier-mache, podobny do lalki kokeshi, jest rzadki w tym kraju i jest wytwarzany tylko w Kurayoshi w regionie Sannin.
Produkcja lalek Hakota rozpoczęła się w latach 1781-1789 (okres Tenmei). Handlarz z Bingo (dzisiejsza prefektura Hiroszimy), imieniem Bingoya Jihei, stworzył pierwszą lalkę Hakota. Zrobił to, ponieważ wzruszyła go naiwność dziewcząt, które spotkał w tej okolicy.
Aż do wczesnego okresu Showa, te lalki nazywane były „Ha-ko-san” i były znaną zabawką dla małych dziewczynek. Ponadto te lalki zostały stworzone jako przynoszące szczęście; modlitwa za dziecko, aby dorastało wolne od urazów i chorób.
- Sakunami Kokeshi >link< to drewniana lalka i tradycyjny wyrób rzemieślniczy pochodzący z obszaru gorących źródeł Sakunami, który wraz z gorącym źródłem Akiho jest najpopularniejszym kurortem w Sendai w prefekturze Miyagi.
Sakunami Kokeshi ma szczuplejsze ciało niż inne kokeshi. Jest to ogólnie rodzaj cylindrycznego kształtu, który stopniowo staje się cieńszy od barku do dolnej części ciała.
Sakunami kokeshi ma stosunkowo krótką historię i uważa się, że zaczął pojawiać się od późnego okresu Edo do początku okresu Meiji. Inną cechą charakterystyczną, która definiuje Sakunami Kokeshi, jest to, że powstało na obszarze miejskim.
Surowiec kokeshi pochodzi z naturalnie rosnących drzew, takich jak itaya, mizuki (dereń) i aoka w regionie północno-wschodnim. Drzewa te mają delikatną białą teksturę, a drewno jest trudne do złamania, dlatego producenci kokeshi używają drzew.
Na ramionach i dolnych partiach korpusu naniesiono koliste wzory, a między nimi narysowano oryginalne wzory chryzantem. Uważa się, że kokeshi był pod wpływem Toogatta Kokeshi również z tej samej prefektury Miyazaki. Kokeshi ma delikatny i delikatny wyraz twarzy i daleki jest od ekstrawagancji. Jest to najprostszy kokeshi ze wszystkich, który przywołuje ciepło naturalnych drzew i nadal jest bardzo ceniony.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz