Saptasindhawa

Saptasindhawa (siedem strumieni/rzek) – siedem świętych rzek hinduizmu. Nazwa ta występuje (kilkakrotnie) już w Rygwedzie.

Saptasindhawa to następujące rzeki:

• Ganges (Ganga Mata = 'Matka Ganges')

Źródła Gangesu znajdują się w Himalajach, w lodowcach górskich na zachód od pasma Nanda Dewi. Początkowo płynie w kierunku wschodnim, równolegle do łańcucha Himalajów. Potem po przełamaniu się przez góry Siwalik, wypływa na Nizinę Gangesu. Wody Gangesu są wykorzystywane przez szeroko rozbudowaną sieć kanałów i urządzeń nawadniających. Chociaż Ganges leży w Indiach, przeważająca część jego rozległej delty znajduje się w Bangladeszu, gdzie rzeka łączy się z Brahmaputrą, tworząc największą na świecie wieloramienną deltę o powierzchni 80 tys. km². Ganges charakteryzuje się dużymi wahaniami poziomu wód nawet do 15 m. Największe przybory wód zaczynają się w kwietniu, a mają swoją kulminację w sierpniu-wrześniu, powodując powodzie. Wody obu rzek niosą wielkie ilości materiału (rocznie ok. 200 mln t), który osadzając się w ujściu, cały czas powiększa obszar delty. Muł rzeczny, nanoszony na obszar delty przez częste wylewy, jest jednym z czynników utrzymujących żyzność pól uprawnych. Regularne deszcze monsunowe powodują rozległe powodzie.

Ganges jest uważany przez wyznawców hinduizmu za rzekę świętą i stanowi ucieleśnienie bogini Gangi. Zgodnie z wierzeniami hinduistycznymi król Bhagiratha dzięki tysiącleciom ascezy wyjednał u bogów zgodę, aby Ganga zstąpiła na ziemię i oczyściła z grzechów prochy jego przodków. Ganga była tak potężna, że Śiwa aby uchronić ziemię przed jej impetem uwięził ją we włosach, skąd spłynęła siedmioma nurtami. Dla swych wyznawców Ganges jest rzeką matką, obietnicą zbawienia. Gdy wyznawcy ją obrażą, rzeka wyzwala swe siły i wylewa z brzegów czyniąc wielkie zniszczenia. Wszystkie miasta zbudowane na brzegach Gangesu są święte ze względu na swoje położenie. Każdy religijny hinduista pragnie odbyć pielgrzymkę do źródeł rzeki, znajdujących się w lodowej jaskini u stóp himalajskiego lodowca Gangotri.

W miejscu gdzie do Gangesu wpada Jamuna (inna święta rzeka) jak głosi legenda wpada jeszcze podziemna rzeka Saraswati. Raz na 12 lat w tym miejscu podczas święta Kumbh Mela, w określonym przez astrologów czasie kąpiel ma szczególną moc. Wtedy liczba pielgrzymów liczona jest w milionach.

• Indus

Indus (dewanagari सिन्धु नदी) – rzeka w Chinach, Indiach i Pakistanie. Wypływa spod góry Kajlas w Transhimalajach na północ od jeziora Mapam Yumco. Ma długość 3180 kilometrów. Powierzchnia dorzecza 960 tys. km². W górnym biegu płynie głęboką doliną, pomiędzy Himalajami a Hindukuszem. W środkowym i dolnym biegu tworzy szeroką dolinę, rozpościerającą się w zachodniej części Niziny Hindustańskiej (na krawędzi pustyni Thar). Uchodzi do Morza Arabskiego, tworząc deltę o powierzchni około 8 tys. km². Głównymi dopływami Indusu są: Satledź (Pańdżnab; lewy dopływ), Gilgit i Kabul (prawe dopływy)

• Jamuna

Jamuna (dewanagari यमुना नदी, Jamuna, Jamna) – rzeka w północnej części Indii, główny dopływ Gangesu. Źródła w Himalajach w stanie Uttaranchal, ujście w mieście Allahabad.

• Godawari

Godawari – rzeka w środkowych Indiach, o długości 1448 km i powierzchni dorzecza 313 tys. km². Średni roczny przepływ przy ujściu wynosi 3980 tys. m³/s.

Jej źródła znajdują się na wschodnich stokach Ghatów Zachodnich. Płynie w kierunku południowo-wschodnim w poprzek Półwyspu Indyjskiego, przez wyżynę Dekan i Ghaty Wschodnie. Uchodzi deltą (połączoną kanałem z rzeką Kryszna) do Zatoki Bengalskiej (wybrzeże Madhya Pradesh).

• Kaweri

Kaweri (कावेरी) – rzeka w południowych Indiach, uważana przez hindusów za świętą i utożsamiana z Lopamudrą, mityczną córką Brahmy. Swoje źródła ma w Ghatach Zachodnich. Płynie przez wyżynę Dekan, mijając stany Karnataka (gdzie przepływa przez zabytkowe miasto Srirangapatna) i Tamil Nadu. Wpływa do Zatoki Bengalskiej. Ma długość ok. 800 km.

• Narmada

Narbada, Narmada – rzeka w środkowej części subkontynentu indyjskiego (wyżyna Dekan), tworząca granicę pomiędzy Indiami Północnymi i Południowymi.

Źródło Narbady leży w paśmie Majkal (Mekal). Długość to około 1300 km, zaś powierzchnia dorzecza 98 tys. km². Rzeka płynie w głębokiej i wąskiej dolinie między pasmem Windhja i Satpura. Ujście w formie estuarium do Zatoki Kambajskiej na Morzu Arabskim. W dolnym biegu używana do nawadniania.

• Saraswati

Saraswati – nazwa wyschniętej ok. 2500–2000 r. p.n.e. rzeki w zachodnich Indiach w pobliżu współczesnej granicy z Pakistanem w stanie Gudźarat, na wschód od rzeki Indus. Wypływała z lodowców Himalajów i wpadała do Morza Arabskiego w miejscu, gdzie dziś jest solnisko Wielki Rann na spornym terytorium pomiędzy Pakistanem a Indiami. W dolnym biegu miała prawdopodobnie nawet od 3 do 10 km szerokości. Podejrzewa się, że rzeka wyschła w wyniku ruchów tektonicznych Ziemi, które mogły spowodować takie zmiany koryta, że wody Saraswati przejęły inne rzeki. Współczesna rzeka Saraswati, która również zasila bagna Rannu, jest znacznie mniejsza i znajduje się jeszcze dalej na wschód, natomiast korytem antycznej Saraswati płynie okresowa rzeka Ghaggar-Hakra.

Wzdłuż jej biegu powstała większość osiedli cywilizacji doliny Indusu zwanej też – od nazwy jednego z jej ośrodków – kulturą Harappy. Wbrew wcześniejszym teoriom, zakładającym wyparcie tej kultury przez Ariów nacierających z zachodu ok. XVIII w. p.n.e., obecnie podejrzewa się, że to właśnie zanik Saraswati spowodował upadek ośrodków miejskich cywilizacji Indusu.

Ani zdjęcia satelitarne, ani badania paleobotaniczne, ani szczegółowa analiza zapisów historycznych nie dają precyzyjnej odpowiedzi o dokładnym przebiegu Saraswati, zwłaszcza że jej koryto, a także koryta sąsiednich rzek zmieniały się wielokrotnie w odległej starożytności.