Historia i kalendarium Filipin

Historia Filipin - skrót wydarzeń

Prehistoria (do 900)

Istnieją dowody na to, że wczesne homininy żyły na terenie dzisiejszych Filipin już 709 000 lat temu. Najstarsze szczątki ludzkie znalezione na wyspach pochodzą z jaskiń Tabon na Palawan, datowane są na 47 000 ± 11–10 000 lat.

Wczesne państwa (900-1565)

Najwcześniejszym znanym zachowanym zapisem pisemnym znalezionym na Filipinach jest inskrypcja z Laguna Copperplate. Do 1300 roku wiele dużych osad przybrzeżnych wyłoniło się jako centra handlowe i stało się centralnym punktem zmian społecznych. Uważa się, że handel z Chinami rozpoczął się w czasach dynastii Tang, ale rozwinął się w czasach dynastii Song. Indyjskie cechy kulturowe, takie jak terminy językowe i praktyki religijne, zaczęły rozprzestrzeniać się na Filipinach w X wieku, prawdopodobnie za pośrednictwem hinduskiego imperium Majapahit. W XV wieku islam przybył na archipelag Sulu i stamtąd się rozprzestrzenił.

Państewka założone na Filipinach od X do XVI wieku to Maynila, Tondo, Namayan, Pangasinan, Cebu, Butuan, Maguindanao, Lanao, Sulu i Ma-i.

Kolonizacja (1565–1946)

W 1521 portugalski odkrywca Ferdynand Magellan przybył na Filipiny i przyłączył je do Królestwa Hiszpanii. Kolonizacja wysp rozpoczęła się od momentu pojawienia się na nich Miguela Lópeza de Legazpi, który przybył na nie z Meksyku w 1565. Założył wówczas pierwszą europejską osadę Cebu. W 1571 została założona Manila jako stolica Hiszpańskich Indii Wschodnich.

Od 1565 do 1821 r. Filipiny były rządzone w ramach znajdującej się w Meksyku Wicekrólestwa Nowej Hiszpanii, zarządzanej później z Madrytu po meksykańskiej wojnie o niepodległość. Podczas swoich rządów Hiszpania stłumiła różne bunty, a także broniła się przed zewnętrznymi wyzwaniami militarnymi.

Siły brytyjskie okupowały Manilę w latach 1762-1764 podczas wojny siedmioletniej. Hiszpańskie rządy zostały przywrócone na mocy traktatu paryskiego z 1763 r. Hiszpanie uważali swoją wojnę z muzułmanami w Azji Południowo-Wschodniej za przedłużenie rekonkwisty. Konflikt z Moro trwał kilkaset lat. W ostatniej ćwierci XIX wieku Hiszpania podbiła części Mindanao i Jolo, a muzułmanie Moro w Sułtanacie Sulu formalnie uznali suwerenność Hiszpanii.

Andrés Bonifacio w 1892 roku założył wojownicze tajne stowarzyszenie o nazwie Katipunan, które szukało niezależności od Hiszpanii poprzez zbrojną rewoltę.

Stowarzyszenie Katipunan rozpoczęło rewolucję filipińską w 1896 r. Wewnętrzne spory doprowadziły do wyborów, w których Bonifacio stracił swoją pozycję, a Emilio Aguinaldo został wybrany na nowego przywódcę rewolucji. W 1897 r. pakt z Biak-na-Bato doprowadził do wygnania przywództwa rewolucji do Hongkongu. W 1898 roku rozpoczęła się wojna hiszpańsko-amerykańska, która dotarła na Filipiny. Aguinaldo powrócił, wznowił rewolucję i ogłosił niepodległość od Hiszpanii 12 czerwca 1898 r. Pierwsza Republika Filipin została ustanowiona 21 stycznia 1899 r.

Wyspy zostały scedowane przez Hiszpanię Stanom Zjednoczonym wraz z Portoryko i Guamem w wyniku zwycięstwa USA w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej. Gdy stawało się coraz jasne, że Stany Zjednoczone nie uznają Pierwszej Republiki Filipin, wybuchła wojna filipińsko-amerykańska. Wojna spowodowała śmierć od 250 000 do 1 miliona cywilów, głównie z powodu głodu i chorób. Po klęsce Pierwszej Republiki Filipin ustanowiono amerykański rząd cywilny. Siły amerykańskie nadal zabezpieczały i rozszerzały swoją kontrolę nad wyspami, zabezpieczając Sułtanat Sulu, i ustanawiając kontrolę nad wewnętrznymi obszarami górskimi, które opierały się hiszpańskiemu podbojowi.

Rozwój kulturowy wzmocnił ciągły rozwój tożsamości narodowej, a język tagalski zaczął dominować nad innymi lokalnymi językami.

Podczas II wojny światowej Cesarstwo Wielkiej Japonii zaatakowało, a Druga Republika Filipin, pod wodzą Jose P. Laurela, została ustanowiona jako państwo marionetkowe. Od 1942 japońskiej okupacji Filipin przeciwstawiała się podziemna działalność partyzancka na dużą skalę. Okrucieństwa i zbrodnie wojenne zostały popełnione podczas wojny, w tym Bataański Marsz Śmierci i masakra w Manili. Wojska alianckie pokonały Japończyków w 1945 roku. Szacuje się, że pod koniec wojny zginęło ponad milion Filipińczyków. 11 października 1945 roku Filipiny stały się jednym z członków założycieli Organizacji Narodów Zjednoczonych. 4 lipca 1946 roku Filipiny zostały oficjalnie uznane przez Stany Zjednoczone za niepodległe państwo na mocy traktatu z Manili, za prezydentury Manuela Roxasa.

Okres postkolonialny (od 1946)

Po zakończeniu wojny o niepodległość, w 1948 wybuchło powstanie chłopskie zorganizowane przez partyzantów Hukbong, w dużej mierze wywodzących się z ruchu oporu w czasie okupacji. Powstanie zostało stłumione na początku lat 50. Głównym celem powstańców była reforma rolna i zerwanie stosunków z USA, których Filipiny były niegdyś kolonią. W 1962 roku Filipiny poparły rebelię w Brunei oraz udzieliły schronienia jej przywódcom. Wynikało to z filipińskich pretensji do tego regionu oraz niechęci do włączenia Brunei w skład Malezji.

W 1965 roku dyktatorskie rządy wprowadził Ferdinand Marcos. Nieudolne i skorumpowane rządy stały się przyczyną licznych wystąpień, strajków oraz kampanii partyzanckich przygotowanych przez lewicową Nową Armię Ludową oraz separatystyczny Narodowy Front Wyzwolenia Moro i Islamski Front Wyzwolenia Moro. Konflikt partyzancki zapoczątkowany w 1969 roku i trwający do dziś pochłonął około 40 tysięcy ofiar.

W 1986 w kraju dokonał się pokojowy przewrót, w wyniku którego obalona została dyktatura Marcosa, a władzę objęła Corazon Aquino, zwyciężczyni wyborów prezydenckich. W latach 1992–1998 na stanowisku szefa państwa zasiadał Fidel Ramos. W 1998 odbyły się kolejne wybory prezydenckie, wygrane przez Josepha Estradę. W styczniu 2001 Estrada został pozbawiony urzędu w wyniku oskarżenia o malwersacje finansowe. Jego miejsce zajęła wiceprezydent Gloria Macapagal-Arroyo, która wygrała wybory również w 2004. W 2010 na stanowisku zastąpił ją Benigno Aquino III. W 2016 wybory wygrał Rodrigo Duterte, który zaczął swoje rządy 30 czerwca.

A teraz przechodzimy do kalendarium, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Filipin.

Czasy najdawniejsze

• XXX w. p.n.e. – pierwsi ludzie dotarli na ziemię należące obecnie do Filipin
• XII w. p.n.e. – początek osadnictwa wysp
• VI–X w. – nasilenie procesu osiedlenia Filipin
• X w. – powstały pierwsze lokalne królestwa
• X w. – mieszkańcy wysp rozpoczęli handel z ludnością sąsiednich wysp oraz z Chinami
• koniec XV. – za pośrednictwem Brunei, na Filipinach pojawił się islam
• pomiędzy 1512–1523 – Portugalczycy odkryli Filipiny
• 17 marca 1521 – na Filipiny dotarła wyprawa Magellana
• 27 kwietnia 1521 – na Filipinach zginął Ferdynand Magellan
• 1542 – Filipiny stały się hiszpańską kolonią

Hiszpańskie panowanie

• 1543 – na cześć następcy tronu hiszpańskiego Filipa II, wyprawa Ruya Lópeza de Villalobosa nadała wyspom nazwę „Filipiny”
• 1565 – na wyspie Cebu powstała pierwsza osada, założona przez ekspedycję Miguela Lópeza de Legazpi
• 1571 – Hiszpanie osiedlili się w wiosce plemiennej Manila, która stała się siedzibą administracji hiszpańskiej
• XVI w. – stopniowy podbój archipelagu przez Hiszpan
• XVII–XVIII w. – okres odpierania przez Hiszpanów prób penetracji Filipin przez inne państwa europejskie (głównie Anglię i Holandię)
• 1872 – w mieście Cavite wybuchło powstanie antyhiszpańskie
• 1892 – powstały tajne organizacje patriotyczne: Katipunan (dążąca do niepodległości Filipin) i Liga Filipińska (domagająca się reform od Hiszpanii)
• 1896 – na wezwanie przywódcy Katipunan, Andrésa Bonifacia, wybuchło powstanie antyhiszpańskie
• 1889 – USA zatopiły hiszpańską armadę w Zatoce Manilskiej
• 12 czerwca 1898 – powstańcy ogłosili niepodległość Filipin (nie uznanego przez Stany Zjednoczone, które zabiły ponad 200 tys. Filipińczyków)
• 1898 – na mocy traktatu paryskiego, Stany Zjednoczone ustanowiły na wyspach własne rządy

Amerykańskie panowanie

• 1899 – Zgromadzenie Narodowe Filipin wybrało na prezydenta Emilio Aguinalda i uchwaliło konstytucję
• lata 20. XX w. – na Filipinach zaczęły powstawać pierwsze związki zawodowe oraz lewicowe stowarzyszenia chłopskie
• 1934 – Kongres USA przyznał Filipinom autonomię na 10 lat
• 7 grudnia 1941 – Japonia zaatakowała Filipiny
• 14 października 1943 – władze japońskie proklamowany niepodległość Filipin i utworzyły marionetkowy rząd
• październik 1944–lipiec 1945 – wyparcie Japończyk z Filipin przez wojska amerykańskie
• lipiec 1946 – proklamowanie niepodległości Filipin

Niepodległe Filipiny

• 1947 – Stany Zjednoczone i Filipiny podpisały układy o bazach i pomocy wojskowej, gwarantujący posiadanie przez USA baz na terenie Filipin na okres 99 lat (okres ten skrócono w wyniku późniejszych ustaleń)
• 1966 – prezydentem Filipin został Ferdinand Marcos
• 1969 – powstał Narodowy Front Wyzwolenia Moro (MNLF) dążący do utworzenia autonomii dla obszarów zamieszkanych przez ludność muzułmańską ba wyspach Sulu i Mindanao
• 1969 – Ferdinand Marcos ponownie objął urząd prezydenta
• 1969 – MNLF rozpoczęło działania partyzanckie, które do 1985 roku przyniosło 40 tys. ofiar
• 1972 – wprowadzenie stanu wyjątkowego
• 1972 – zdelegalizowano partię polityczne
• 1973 – uchwalono nową konstytucję
• 1978 – złagodzono stan wyjątkowy
• 1981 – ponownie złagodzono stan wyjątkowy
• 21 sierpnia 1983 – został zamordowany przywódca opozycji Filipin, Benigno Aquino
• 1983 – ugrupowania opozycyjne utworzyły blok polityczny pod nazwą Siła Ludu
• 1984 – przeprowadzono wybory do Zgromadzenia Narodowego
• 1985 – Stany Zjednoczone rozpoczęły program pomocy gospodarczej i wojskowej
• 1986 – przeprowadzono wybory parlamentarne, które wygrał Marcos. Wyniki wyborów zostały uznane za sfałszowane
• 1986 – w wyniku masowych protestów społecznych prezydentem została Corazon Aquino
• luty 1987 – w wyniku referendum uchwalono nową konstytucję
• sierpień 1987 – przeprowadzono nieudany zamach stanu skierowany przeciwko Aquino
• 28 września 1989 – na wygnaniu zmarł Marcos
• listopad 1989 – w referendum lokalnym odrzucono projekt połączenia trzynastu południowych prowincji w region autonomiczny
• październik 1990 – przeprowadzono nieudany zamach stanu przeciwko Aquino
• czerwiec 1991 – w wyniku wybuchu wulkanu Pinatubo zginęły 343 osoby, a od 100 do 200 tys. osób straciło dach nad głową
• 1992 – zlikwidowano amerykańskie bazy wojskowe na Filipinach
• 1992 – prezydentem został Fidel Ramos
• 11 maja 1998 – prezydentem został Joseph Estrada
• 13 listopada 2000 – filipiński parlament oskarżył Josepha Estradę o nadużywanie władzy, nepotyzm i korupcję
• 2001 – Joseph Estrada podał się do dymisji w wyniku oskarżeń o korupcję – prezydentem została Gloria Macapagal-Arroyo
• lipiec 2003 – przeprowadzono nieudany zamach stanu przeciwko parlamentowi
• 2003 – islamska organizacja terrorystyczna Abu Sajef przeprowadziła serię ataków terrorystycznych
• 30 czerwca 2010 – prezydentem został Benigno Aquino III
• 2015 – rebelianci islamscy otrzymali wsparcie od ISIS i Al-Kaidy