Obuwie tradycyjne i rodzaje

W dawnych czasach buty geta uznawane były za obuwie robocze. W epoce Yayoi (między rokiem 300 p.n.e., a 300 n.e.) Japończycy zaczęli używać ta-geta. Ta oznacza po prostu “pole ryżowe”. Buty te były przystosowane do pracy na takim właśnie polu – zapobiegały zapadaniu się stóp w miękkie błotniste podłoże. Te pierwsze geta nie miały jeszcze zębów (ha), a pasek wykonany był nie z materiału, a z trawy. Charakterystycznych butów używano także podczas prac nad morzem czy na plaży oraz podczas łowienia ryb – te nazywano nezura-geta (nezura to gatunek ryby).

W epoce Heian (od 794 do 1185 roku) pojawiły się geta takaba z jednym zębem (ha). Było to obuwie noszone przez duchownych przemierzających górskie szlaki. Zwykli ludzie nosili wtedy zouri – buty na płaskiej podeszwie z trawy.

W epoce Edo (1603-1868) buty geta przestano traktować wyłącznie jako obuwie robocze, a zaczęto dostrzegać także jego walory estetyczne. Początkowo używano geta jako butów na deszczowe dni, ale z czasem przyjęły się także jako obuwie idealne na upały – izolujące stopy od rozgrzanego podłoża.

Buty geta we współczesnej kulturze

Jeszcze 30-40 lat temu w butach geta chodziły nawet dzieci w szkole. Dziś to tradycyjne japońskie obuwie nosi się wyłącznie do tradycyjnych strojów i od święta. Na co dzień Japończycy noszą takie same buty jak mieszkańcy krajów zachodnich. Niestety kultura zachodnia, z której mieszkańcy Kraju Kwitnącej Wiśni i tak czerpią rozsądnie i z umiarem, doprowadziła do rezygnacji z noszenia geta na co dzień. Przyczynił się do tego także rozwój asfaltowych dróg – na twardej nawierzchni buty geta tracą rację bytu – traci się poduszkę (amortyzację) i bardzo hałasuje przy każdym kroku.

Istnieje kilka odmian geta (下駄) – butów noszonych do Kimona lub Yukaty.

Najpopularniejsze składają się z deseczki (dai – stojak), na której opiera się stopa oraz paska materiału hanao przechodzącego między dużym palcem stopy a palcem sąsiadującym – czyli w sposób, który przypisujemy każdym butom określanym współcześnie mianem japonek. Lokalizacja tego paska nie jest przypadkowa. Uważa się bowiem, że w tym miejscu znajduje się punkt akupresury, którego uciskanie ma dobry wpływ na zdrowie. Paski są tak zamocowane, że można je łatwo wymienić – pod deseczką są po prostu zawiązane na supeł. Tradycyjne geta mają otwór paska umocowany pośrodku – nie ma więc znaczenia, który but wędruje na którą stopę. Ale robi się także geta z paskami umocowanymi tak, że jeden but jest prawy, a drugi lewy.

Kolejny element konstrukcji geta to małe poprzeczne deseczki zwane zębami (ha), zamontowane pod deseczką główną. Do geta na zimę (snow geta) do zębów mocowano specjalne “gwoździe” (kolce), by ułatwić chodzenie po lodzie. Otwór z przodu butów geta nazywa się mae-ena, z tyłu – ato-ana. Charakterystyczna budowa butów odpowiedzialna jest za wydawany podczas chodzenia dźwięk – karan-karon, czyli po prostu klap-klap.

• Geta (下駄) drewniane klapki noszone do yukaty. Rozpoznawczym znakiem są dwa koturny przymocowane u spodu geta w postaci dwóch klocków. Ich wielkość zmienia się np. od pogody.

• Fukushima Kiri-geta to japońskie drewniane chodaki wykonane z drogiej paulowni Aidu w prefekturze Fukushima. Domena Aidu tradycyjnie zachęcała ludzi do sadzenia paulowni. Paulownia jest wysoko ceniona ze względu na piękne ziarno i wytrzymałość, co jest wynikiem wyjątkowo surowego klimatu Aidu. Lekkie i błyszczące, srebrzystobiałe drewno, piękne proste słoje, o dużej gęstości, wyraźne słoje roczne i twardość; to cechy charakterystyczne Aidu. 

W 1997 r. Produkcja paulowni geta została uznana za Tradycyjne Rękodzieło Fukushimy.

• Suruga-nuri-geta - Lakierowane drewniane chodaki Suruga to tradycyjne wyroby rękodzielnicze wykonywane w prefekturze Shizuoka. W okresie Edo Shizuoka rozwinęła się jako centrum drogi Tokaido, gdzie szybko wprowadzono modę noszenia tego typu geta, w każdej części kraju, podobnie jak artykuły pomocnicze do ich konserwacji.

Produkcja lakierowanych drewniaków sięga wczesnego okresu Meiji (około 1878 roku), kiedy to rzemieślnik Kyujiro Honma zaczął malować drewniane chodaki. W okresie Taisho (1912-1926) niektórzy rzemieślnicy zajmujący się wyrobem lakieru Suruga zajęli się produkcją drewnianych chodaków i wprowadzili różne wynalazki w swoich technikach. Po drugiej wojnie światowej popyt na drewniaki spadł, a drewniaki stały się artykułami dekoracyjnymi. Dziś popularne są drogie produkty, takie jak makie (posypka złotem i srebrem), dekorację ręcznie rzeźbioną lub lakierowaną. Shizuoka Pref. jest obecnie czołowym producentem wysokiej jakości lakierowanych drewniaków.

• Zori (草履) – sandały plecione z płótna, skóry lub trawy.

 

• Okobo (おこぼ) - drewniane sandały noszone przez minarai i maiko. Kolory pasków pokazują status danej maiko. Alternatywne okobo jest pokkuri, koppori lub koppori geta - nazwane tak od dźwięku jakie one wydaja.^^

Okobo są bardzo wysokie i najczęściej wykonane z drewnianego bloku z wierzby. Z ciekawostek: kupiłam sobie jedna parę i w moim odczuciu mam takie: Jak w tym można chodzić ?! Niewygodne...

• Koma geta or mitsu-ashi geta - geta, noszone tylko przez kurtyzan.

• Enman geta - "geta szczęśliwego domu". Są bardzo niewygodne i nie były noszone nacodzień..
• Niwa geta - niskie geta z szerokim obcasem. Najczęściej używają ich osoby pracujące w ogrodach.
• Hanemushi geta - te geta są robione z drewna paulowni cesarskiej lub czarnego persymona. Są bardzo drogie!!
• Geta tenga to z kolei geta z jednym zębem usytuowanym na środku dai. Buty z dwoma zębami określa się mianem ashida.
• Ukon geta mają podeszwę zbliżoną do zachodnich modeli butów i są łatwiejsze do noszenia, niż tradycyjne modele z dwoma zębami.
• Zashiki warashi geta - Nazywa się je dziecięcymi geta. Mają one charakterystyczne nakładki na palce, stosowane w prefekturze Iwate podczas dużych opadów śniegu.
• Senryou geta - geta, noszenie których ma zapewnić szczęście

• Ashida geta - czyli "deszczowe geta". Mają bardzo wysoki obcas. 
• Ippontogi geta - geta, które mają na środku tylko jeden, bardzo wysoki obcas. Krój podobny do tengu.
• Ama geta - noszone podczas deszczu

• Tengu - noszone przez dzieci 

• Waraji (草鞋) – również rodzaj sandałów, noszone przez grupy mnichów.