Japońskie zwroty grzecznościowe

Przybysza w Japonii lub początkującego adepta języka japońskiego frasuje niejednokrotnie mnogość przedrostka „o-” (lub czasem „go-”). Wyjaśnia się go jako ukazanie szacunku, grzeczności w stosunku do danego rzeczownika (szczególnie jeśli jego posiadaczem jest inna osoba). Występuje zatem お家族 (o-kazoku: rodzina), お家族 (o-shigoto: praca), お友達 (o-tomodachi: przyjaciele) czy お国 (o-kuni: kraj).

Czasem próbuje się tłumaczyć to jako „szanowny”. Znamy to o- także z dojo (np. w komedzie „otagai ni rei” po której kłaniamy się innym szanownym współćwiczącym). 

O ile w przypadku czyjegoś Kraju, Przyjaciół czy Rodziny jakoś możemy bez większych obaw użyć określenia „szanowny”, bez problemu możemy jeszcze zaaprobować ご飯 (go-han: ryż) czy お金 (o-kane: pieniądze) – wszak trzeba o nie dbać bo przychodzą (przynajmniej części z nas) z trudem, to już nieco dziwnie dla przybysza z Zachodu zabrzmi お風呂 (o-furo: kąpiel), お茶 (o-cha: herbata) czy (o zgrozo!) お尻 (o-shiri: czyli tyłek!). 

A dokładniej mówiąc, rzecz o...

Zbiór japońskich zwrotów (keigo) stanowi spadek po systemie klas społecznych, który obowiązywał w czasach feudalnych.

Współcześnie keigo jako naturalny element w japońskiej codzienności oraz pokazuje szacunek i uprzejmość przełożonym, rodzinie lub też gościom.

Honoryfikatory używane są do wyrażenia szacunku, nawet gdy dana osoba nosi jakieś przezwisko ^^.:
- san (jap. さん, san) - neutralny formalny przyrostek, mniej formalny od polskich "pan/pani".

- sama (jap. 様, sama) - formalny honoryfikatywny, bardziej formalny od polskich "pan/pani".

- sensei (jap. 先生, sensei) - formalny, używany wobec nauczycieli, lekarzy, a także prawników.

- senpai (jap. 先輩, senpai) - konstrukcja nieprzekładalna na europejskie normy społeczne, oznacza m.in. kogoś kto dłużej w danym miejscu pracuje, jest na starszym roku w szkole, czy też dłużej zajmuje się daną dziedziną.

- dono i tono (jap. 殿, dono) - odpowiednik "szanowny pan/szanowna pani", bardzo formalny i używany raczej w piśmie

- kun (jap. 君, kun) - nieformalny, używany wobec znajomych chłopców (także wobec dziewcząt, ale rzadziej), używają go osoby o wyższym statusie wobec tych o niższym, mężczyźni o tym samym statusie między sobą oraz każdy w stosunku do młodych chłopców.

- chan (jap. ちゃん, chan) - nieformalny, używany wobec dzieci oraz żeńskich członków rodziny, a także między kochankami, bliskimi przyjaciółmi oraz wobec ludzi których znamy od dziecka.

- han (jap. はん, han) - odpowiednik san w dialekcie Kansai-ben używanym w zachodniej Japonii (m. in. w Osace i Kioto).

- ko - używane do małych dzieci

- brak przyrostka

- kōhai (jap. 後輩, kōhai) - Jest używany w odniesieniu do osób o niższej pozycji (ale nie w rozmowach z nimi: kōhai są zazwyczaj adresowani poprzez imię +kun, adresowanie kogoś bezpośrednio jako kōhai jest uznawane za niegrzeczne).

- shi (jap. 氏, shi) jest tytułem używanym w oficjalnych pismach, a czasem w bardzo oficjalnych przemówieniach, w odniesieniu do osoby nieznanej mówiącemu - zazwyczaj znanej poprzez publikacje, lecz której mówiący nigdy nie spotkał osobiście. Na przykład jest popularnym terminem w języku gazetowym. Preferowany jest w dokumentach oficjalnych, publikacjach akademickich i niektórych innych formach oficjalnych pism. Poza tym, jak imię osoby zostało użyte z shi, dana osoba może być adresowana poprzez samo shi (bez użycia imienia), jak długo jest tylko jedna osoba, do której piszący lub mówiący się odnosi.

- ue (jap. 上), oznacza wysoki poziom szacunku. Obecnie jest rzadko używany, ciągle można go jednak znaleźć w konstrukcjach typu chichi-ue (jap. 父上, szacowny ojciec) lub haha-ue (jap. 母上, szacowna matka), odnoszących się do własnych lub cudzych rodziców.

Inne:

- heika (jap. 陛下, Heika) jest dodawany do końcówki tytułu królewskiego, ze znaczeniem zbliżonym do "Jego/Jej Królewska Wysokość" zarezerwowanym dla rządzącego władcy. Heika jako taki może być również użyty jako bezpośredni sposób adresowania, zbliżony do "Wasza Wysokość".

- denka (jap. 殿下, Denka) jest dodawany do tytułu nieurzędującego władcy, ze znaczeniem podobnym do "Jego/Jej Wysokość".

- kakka (jap. 閣下, Kakka) oznacza "Jego/Jej Ekscelencja" i jest używany w stosunku do ambasadorów i mężów stanu.

- hime (jap. 姫, Hime) jest używany w odniesieniu do księżniczki. Można go użyć również do bezpośredniego adresowania osoby, podobnie do nazywania jej po prostu "Księżniczką". Aby wyrazić większy szacunek, dodaje się przyrostek sama. Może być również użyty z przedrostkiem "o" (Ohime sama).

Matta ne