Na rozkwit kultury w tym okresie przyczyniło się wiele czynników i swoim wyrafinowaniem i niepowtarzalnym stylem nie miały sobie równych w późniejszych okresach dziejów Japonii. Chodzi tu oczywiście o: względny pokój panujący w kraju, rozwój gospodarki shoen, czego rezultatem było wzmocnienie pozycji ekonomicznej arystokracji, dominacja rodu Fujiwara, powolne odchodzenie od wzorów chińskich i zwracanie się w stronę tradycji rodzimych, wprowadzenie buddyzmu do codziennego życia i powstanie synkretycznych teorii religijnych. Wszystkie te czynniki wpływały na siebie wzajemnie i dały w rezultacie kulturę jedyna w swoim rodzaju, które obecnie widocznie są do dziś.
Ten wpływ widać szczególnie w literaturze. Tutaj powstawały tytuły, do których wraca się do dnia dzisiejszego. Pisali tu twórcy i artyści a w szczególności kobiety ukazujące życie codzienne arystokracji, zarówno w prozie jaki i poezji. W początkowym okresie Heian panie jeszcze nie były tak aktywne, ale już wśród tzw, sześciu mistrzów poezji (rokkasen) spotykamy Ono-no Komachi - damę słynną z urody i talentu poetyckiego. Jej wiersze znalazły się w wielu antalogiach, a o niej samej powstawały legendy i opowieści oraz sztuki teatralne.
Przez parę dekad, poezja była najpowszechniejszym wyrazem literatury, przy czym pierwsze antologie, komplikowane z rozkazu cesarskiego zawierały jedynie poezje chińską - Ryounshu z ok. 814 r. i Bunkashurei-shu z 818 r. Pierwsza wielka antalogia poezji japońskiej (Kokin-waka-shu), ukończona została w 905 r. i jest pierwsza antalogia zebraną z rozkazu cesarskiego. Ten rodzaj nazwano chokusen-shu, w przeciwieństwie do antalogii prywatnych lub rodzinnych.
Wspomniałam o poezji. Jeśli chodzi o prozę to pierwszym dziełem zachowanym do dziś (powstało w drugiej połowie IX w), był Taketori-monogatari (opowieść o zbieraczu bambusów), nieznanego autora. Dzieło zawiera zbiór popularnych wówczas wątków baśniowych m.in. przeczytać a nim można o Kaguyi-hime i tytułowym zbieraczu bambusa. Fragmenty tej opowieści są obowiązkową lektura szkolną.
Następna słynna opowieść to Ise-monogatari (Opowieści z Ise). Autor (mówi się, ze tekst przypisano poecie Ariwara-no Narihiry) tak jak i data powstania nie są znane. Przypuszcza się, iż napisano go w latach 904-951 r. Utwór należy do gatunku literackiego zwanego uta-monogatari, czyli opowieści osnutych wokół poematów (uta). Sam utwór składa się ze 125 enegdot, z których każda zawiera co najmniej jeden poemat i każda przedstawia życiorys nie znanego z imienia "pewnego mężczyzny".
Gdy w 935 r. ukończony został inny utwór pisany prozą, dał on swój początek nowemu gatunkowi literackiemu zwanemu nikki. Ten pierwszy dziennik o wartościach literackich zatytułowana Tosa-nikki. Autor tekstu pisze jako kobieta, ale w rzeczywistości był mężczyzną, posługując się przy tym sylabariuszem uważanym wtedy za wyłączna domenę kobiet (w stylu zwanym onnade). Autor, Ki-no Tsurayuki, był jednym z najbardziej znanych i twórczych poetów. Dodatkowo był głównym redaktorem Kokin-waka-shu. Do tej antalogii napisał tez wstęp uważany za pierwszą w Japonii rozprawę teoretyczną o poezji. W latach 930-934 pełnił on urząd gubernatora prowincji Tosa. Jego "Pamiętnik z Tosy" opisuję właśnie drogę powrotną do stolicy.
Nowe gatunki literackie rozwijały się w X w., by znaleźć swe apogeum na przełomie X i XI w. Najwspanialszym okresem rozwoju literatury były czasy przypadające na panowanie cesarzy Ichijo i Sanjo, a w szczególności twory dwóch małżonek cesarskich: Teishi i Shoshi.
Najczęściej opracowywanym i cytowanym utworem stała się Genji-monogatari, autorstwa znanej damy dworu Murosaki Shikibu. Dokładne daty życia i śmierci nie zostały ustalone. Utwór posiada w sobie 54 zwoje i ukazuje niezwykle precyzyjny obraz świata arystokracji dworskiej, w czasie pełnienia jej służby na dworze cesarzowej Shoshi.
Gdy w 935 r. ukończony został inny utwór pisany prozą, dał on swój początek nowemu gatunkowi literackiemu zwanemu nikki. Ten pierwszy dziennik o wartościach literackich zatytułowana Tosa-nikki. Autor tekstu pisze jako kobieta, ale w rzeczywistości był mężczyzną, posługując się przy tym sylabariuszem uważanym wtedy za wyłączna domenę kobiet (w stylu zwanym onnade). Autor, Ki-no Tsurayuki, był jednym z najbardziej znanych i twórczych poetów. Dodatkowo był głównym redaktorem Kokin-waka-shu. Do tej antalogii napisał tez wstęp uważany za pierwszą w Japonii rozprawę teoretyczną o poezji. W latach 930-934 pełnił on urząd gubernatora prowincji Tosa. Jego "Pamiętnik z Tosy" opisuję właśnie drogę powrotną do stolicy.
Nowe gatunki literackie rozwijały się w X w., by znaleźć swe apogeum na przełomie X i XI w. Najwspanialszym okresem rozwoju literatury były czasy przypadające na panowanie cesarzy Ichijo i Sanjo, a w szczególności twory dwóch małżonek cesarskich: Teishi i Shoshi.
Najczęściej opracowywanym i cytowanym utworem stała się Genji-monogatari, autorstwa znanej damy dworu Murosaki Shikibu. Dokładne daty życia i śmierci nie zostały ustalone. Utwór posiada w sobie 54 zwoje i ukazuje niezwykle precyzyjny obraz świata arystokracji dworskiej, w czasie pełnienia jej służby na dworze cesarzowej Shoshi.
Shikibu miała swoja konkurentkę - Shi Shonagon (dama dworu cesarzowej Teishi), która zostawiła po sobie pamiętnik pt. "Makura-no soshi" (Zeszyty spod wezgłowia), również barwne w opisach dzieło. Ale w literaturze Heian to nie tylko wspomniane wyżej utwory. Obok tych sławnych pań, działały tez inne. Powstawały pamiętniki, opowieści i powieści, z których wiele się pamięta do dnia dzisiejszego.
Niestety utwory pisane przez panów nie przetrwały, poza jednym: Tsurayukim. Pamiętniki mężczyzn pisane po chińsku nie osiągnęły rangi dzieł literackich a opowieści historyczne (rekishi-monogatari) lub zbiory legend zazwyczaj pisano anonimowo. Rzecz się za to miała inaczej do poematów. Tutaj nie umiejętność posługiwania się forma poetycka dyskwalifikowała każdego towarzysko - choćby pochodził z najlepszej rodziny. Poematy trzeba było komponować na każdy temat, o kazdej porze i przy każdej okazji. Nawet zwykła korespondencja prowadzona była za pomocą poematów przeplatanych proza. Często i gęsto organizowano konkursy poetyckie (uta-awase), gdzie zdobycie wyróżnienia podnosiło pozycje towarzyską tejże osoby.
Obok oficjalnych antalogii cesarskich powstawało bardzo wiele zbiorów poezji z licznych uta-awase a także komplikacji prywatnych lub rodzinnych, w których przeważały utwory tanka (krótkie pieśni). Dzięki tak barwnym utworom nastąpiło sformalizowanie stylu poezji.
Ówczesne pojęcie obyczajowosci nakazywało kobietom ukrywanie twarzy przed mężczyznami i życie w izolacji od świata zew., dlatego tak ważna stała się wtedy korespondencja. Przez ulice stolicy dniem i nocą można było zauważyć posłańców niosących listy z rezydencji do rezydencji. Przy czym i one były oglądane bardzo dokładnie. Wytrawny korespondent z daleka mógł rozpoznać po wyglądzie listu, co jest zawarte w jego treści, jaka przynosi wiadomość lub jakiego jest odbiciem nastroju u piszącego. (ale o tym to już będzie inny post). Jak i po samym wyglądzie można było rozpoznać z jakim typem piszącego mamy do czynienia - zły dobór papieru czy brzydkie pismo źle o nim świadczyło i dyskwalifikowało piszącego w oczach odbiorcy i otoczenia. Szeroki rozwój piśmiennictwa wymuszał także rozkwit w wielu innym dziedzina pośrednim. Czym tez była kaligrafia czy odpowiedni do niej dobór papieru. Bacznie zwracano uwagę na formę, przestrzegano zasadę dobrego smaku przy dobieraniu kolorów - wszystko to składało się na podniesienie praktycznej czynności pisania listów.
Ósrodkiem życia kulturowego był oczywiście dwór cesarski, lecz konkurował on również z rodzinami kuge, wśród których na czele stała linia północna Fujiwarów. Udział tego rodu był tak wielki, że w historii sztuki okres miedzy 846 a 1185 r. nazywany jest "epoka Fujiwara". Ród ten wydał wielu wybitnych artystów z różnych dziedzin. Przedstawiciele rodu nie tylko licznie uczestniczyli w tworzeniu dzieł sztuki, ale nade wszystko przyczynili się do rozkwitu kultury dworskiej, stymulując ja i finansując działalność artystyczną. przyczyniła się także do rozkwitu kultury religijnej (np słynna była ceremonia mandoe, urządzona przez Michinagę w 1023 r. na terenie ufundowanej przez niego świątyni Hojoji. Była ona bardzo barwna).
---------------
Niestety utwory pisane przez panów nie przetrwały, poza jednym: Tsurayukim. Pamiętniki mężczyzn pisane po chińsku nie osiągnęły rangi dzieł literackich a opowieści historyczne (rekishi-monogatari) lub zbiory legend zazwyczaj pisano anonimowo. Rzecz się za to miała inaczej do poematów. Tutaj nie umiejętność posługiwania się forma poetycka dyskwalifikowała każdego towarzysko - choćby pochodził z najlepszej rodziny. Poematy trzeba było komponować na każdy temat, o kazdej porze i przy każdej okazji. Nawet zwykła korespondencja prowadzona była za pomocą poematów przeplatanych proza. Często i gęsto organizowano konkursy poetyckie (uta-awase), gdzie zdobycie wyróżnienia podnosiło pozycje towarzyską tejże osoby.
Obok oficjalnych antalogii cesarskich powstawało bardzo wiele zbiorów poezji z licznych uta-awase a także komplikacji prywatnych lub rodzinnych, w których przeważały utwory tanka (krótkie pieśni). Dzięki tak barwnym utworom nastąpiło sformalizowanie stylu poezji.
Ówczesne pojęcie obyczajowosci nakazywało kobietom ukrywanie twarzy przed mężczyznami i życie w izolacji od świata zew., dlatego tak ważna stała się wtedy korespondencja. Przez ulice stolicy dniem i nocą można było zauważyć posłańców niosących listy z rezydencji do rezydencji. Przy czym i one były oglądane bardzo dokładnie. Wytrawny korespondent z daleka mógł rozpoznać po wyglądzie listu, co jest zawarte w jego treści, jaka przynosi wiadomość lub jakiego jest odbiciem nastroju u piszącego. (ale o tym to już będzie inny post). Jak i po samym wyglądzie można było rozpoznać z jakim typem piszącego mamy do czynienia - zły dobór papieru czy brzydkie pismo źle o nim świadczyło i dyskwalifikowało piszącego w oczach odbiorcy i otoczenia. Szeroki rozwój piśmiennictwa wymuszał także rozkwit w wielu innym dziedzina pośrednim. Czym tez była kaligrafia czy odpowiedni do niej dobór papieru. Bacznie zwracano uwagę na formę, przestrzegano zasadę dobrego smaku przy dobieraniu kolorów - wszystko to składało się na podniesienie praktycznej czynności pisania listów.
Ósrodkiem życia kulturowego był oczywiście dwór cesarski, lecz konkurował on również z rodzinami kuge, wśród których na czele stała linia północna Fujiwarów. Udział tego rodu był tak wielki, że w historii sztuki okres miedzy 846 a 1185 r. nazywany jest "epoka Fujiwara". Ród ten wydał wielu wybitnych artystów z różnych dziedzin. Przedstawiciele rodu nie tylko licznie uczestniczyli w tworzeniu dzieł sztuki, ale nade wszystko przyczynili się do rozkwitu kultury dworskiej, stymulując ja i finansując działalność artystyczną. przyczyniła się także do rozkwitu kultury religijnej (np słynna była ceremonia mandoe, urządzona przez Michinagę w 1023 r. na terenie ufundowanej przez niego świątyni Hojoji. Była ona bardzo barwna).
---------------
Tymczasem to wszystko z mej strony, ale jeszcze do tematu wrócę.
ja ne
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz