Mitologia ludów Syberii

Oto niektóre z postaci z mitologii rdzennych ludów Syberii.

• Ajyy - jakuckie dobre bóstwa Górnego i Środkowego Świata, przedstawiane w postaci pięknych i bogatych ludzi. Jakuci pochodzą od nich, dlatego nazywają siebie a.dżouo. A. stworzyły pożyteczne zwierzęta, konie, bydło i czuwają nad ich rozdziałem, dlatego też składano im ofiary - wyłącznie bezkrwawe. Oprócz tego rządzą pogodą i wiatrami a także ogniem. Podlegają Urung Ajyy Tojonowi.
• Ajyysyt - u Jakutów żeńskie bóstwa płodności zaliczane do ajyy. Mieszkają na wschodzie na bezludziu lub pod najwyższym, osiemnastym niebem Górnego Świata. Najważniejsza córka najwyższego boga Urung Ajyy Tojona, zwana Nełbej A., była opiekunka rodowi zarządzała w imieniu ojca duszami (kut). Na prośbę szamanów zsyła je do łon kobiet. Duszami bydła rozporządzała Isegej A, koni - Dżosogoj Jeichsyt, psów - Norułuja Jeichst. Przed ich siedzibami mieszkała "fałszywa" A. dająca dusze dzieciom i bydłu, które umierały zaraz po urodzeniu
• Amaka - ewenkijski bóg Górnego Świata trzymający w ręku nici losów i życia ludzi. Zesłał ludziom renifera, ogień, narzędzia pracy i wszelkie zdobycze kultury. Przedstawiany w postaci sędziwego starca w bogatym stroju, jego cecha główna jest bogactwo, ma liczne stada renów, a w skrytkach tajdze miedz, złoto i srebro. Utożsamiany z Mainem.
• Angata - mityczny ptak, w buriackich mitach występuje jako współtwórca ziemi
• Baaj Bajanaj, Baj Baryłaach Bajanaj - jakucki duch-gospodarz ciemnego lasu opiekujący się wszystkimi gatunkami zwierząt i ptaków leśnych, był synem Urung Ajyy Tojona, który przydzielił mu za siedzibę Środkowy Świat, Mieszka w głębi tajgi. Przed wyprawa myśliwska i po jej udanym zakończeniu składano mu ofiary. Przedstawiano go jako wesołego, hałaśliwego staruszka o siwych włosach, ubranego w czarny kożuch, na reniferze.
• Biega - w języku tunguskim (Eweków) znaczy potocznie Księżyc, miesiąc; w ujęciu zmitologizowanym występuje m.in. jako żona Dyłaczy-Słońca
• Chośadam - u Ketów, bogini świata podziemnego i władczyni złych duchów. Przedstawiana w postaci staruchy, żona niebiańskiego boga Esia, za zdradę z Księżycem została stracona do Dolnego Śswiata lub odeszła tam po śmierci syna. Z zemsty zesłała na ludzi choroby i cierpienia, także śmierć, rozerwała Księżyc na dwoje. Przyczyniła się też do śmierci syna Docha. Heros Albe pokonał ją i wygnał na wyspę zmarłych na Północy. Jej ucieczka wyznaczyła bieg Jeniseju (jego 7 progów nazywa się jej synami, siedmioma Ch.), na niebie dala początek drogi mlecznej. Ch. pożera dusze ludzkie (ujwej), po przetrawieniu wprowadza je do lon przyszłych matek
• Doch - mityczny szaman Ketów
• Donbettyr - u Osetyńców bóg wód, ojciec wód, ojciec rusałek, patron rybaków
• Dyłacza - w języku tunguskim znaczy Słońce, w mitologii występuje w roli właściciela ciepła i światła, a także jako mąż Biegi-Księżyca
• Edzeny - w wierzeniach ludów Syberii i Azji środkowej duchy-gospodarze przyrody. Przebywają głownie w Środkowym Świecie jako władcy całej tajgi lub poszczególnych gatunków zwierząt, czynności, miejsc, czuwający nad ich dystrybucja w przyrodzie. W mit ludów mongolskich (Buriatów) są duchami przyrody, wcielonymi w elementy krajobrazu (góry, rzeki), uważanymi za dzieci bogów (tengri), utożsamiane z ważniejszymi duchami (nojon, chan) i pośredniczącymi miedzy nimi a ludźmi
• Ekszeri - bóstwo Ewenków, mieszkaniec Górnego Świata, uważany za najwyższego władcę tajgi
• Emeget - u Jakutów, duchy opiekuńcze szamana, zwykle duchy zmarłych szamanów lub pomniejsze duchy niebieskie.
• Erlik - bóstwo Ałtajczyków, pełniące funkcję władcy duchów Dolnego Świata. Występuje także u Szorów
• Eś (ket.: Есь) - według Ketów to najwyższy bóg nieba, stwórca świata i uosobienie samego dobra. Małżonką i zarazem przeciwieństwem Esia była władczyni złych duchów - Chośadam, którą to za niewierność mąż wygnał na ziemię. Ketowie wierzą, że Eś przebywa w najwyższej sferze nieba i nie ingeruje w sprawy ludzi - jedynie raz do roku ogląda świat i zleca polegającym mu bóstwom różne zadania.
• Heglen - kosmiczny łoś Ewenków
• Mangi - kosmiczny niedźwiedź Ewenków, jeden z władców Dolnego Świata
• Main - mityczny bohater Ewenków
• Majdere - w mitologii Ałtajczyków występuje jako pierwszy człowiek stworzony przez Ulgena; uczestniczył w wygnaniu Erlika do Dolnego Świata
• Samboł - bóstwo Buriatów, w niektórych wariantach mitów uznawane za stwórcę ludzi
• Ulgen - bóstwo Ałtajczyków, zajmujące główne miejsce wśród postaci Górnego Świata. Występuje także w mitologii Szorów
• Ułuu Tojon - Wielki albo Groźny Pan - bóstwo Jakutów, zajmujące jedno z ważniejszych miejsc wśród postaci Górnego Świata
• Urung Ajyy Tojon - u Jakutów główne, dobre bóstwo niebiańskie, stwórca świata, władca niebiańskich duchów ajyow, źródło płodności świata. Utożsamiany ze Słońcem
• Yekyua to klasa bytów duchowych z mitologii Jakutów. Pozostają one w ukryciu, dopóki wiosną nie stopnieją śniegi. Każdy Yekuya jest związany z jakimś zwierzęciem, i mogą one być na usługi jakuckich szamanów. Najsilniejsze Yekuya służą kobietom - szamankom. Rodzaj zwierzęcia, którego postać przybierają determinuje ich moc. Przykładowo, Yekuya o postaci psa ma moc bardzo małą, biały łoś zaś dużą. Najsilniejszy jest Yekuya - mamut. Yekuya są widzialne jedynie dla szamanów.
• Ylyntyl Kotta - bogini Selkupów, gospodyni wszechświata i praprzodkini występującą w dwóch hipostazach: niebiańskiej (pod tym samym imieniem) i podziemnej (pod imieniem Ylynda Kotta). Ta druga , kojarzona z Dolnym Światem, mieszka w bagnisku na samym dnie podziemi, u korzeni drzewa kosmicznego. Jest dawczynią dusz dla rodzących się dzieci i losu zapisanego w księgach życia . Władczymi pozostałych macierzy , mieszka na skale w 6 niebie, otoczona przez ptaki. Kieruje codzienna wędrówką Słońca. Jest głównym bóstwem szamańskim.