Pięcioksiąg konfucjański

Pięcioksiąg konfucjański (chiń. upr. 五经) – zestaw pięciu ksiąg klasycznych w Chinach. Ich autorstwo tradycja przypisuje Konfucjuszowi, jednak z ustaleń sinologów wynika, iż pierwsze trzy księgi powstały jeszcze przed Konfucjuszem. Pierwotnie istniała jeszcze szósta księga – Księga Muzyki (Yuejing), która zaginęła pod koniec panowania dynastii Zhou.

Księgi Pięcioksięgu konfucjańskiego, wraz z Czteroksięgiem konfucjańskim odgrywają w Chinach rolę podobną do Biblii w społeczeństwach zachodnich. Stanowią podstawę etyki i filozofii.

Oryginalne teksty Pięcioksięgu zostały spalone w III wieku p.n.e. z rozkazu cesarza Shi Huangdi. Odtworzono je na podstawie przekazów ustnych i zachowanych fragmentów w okresie dynastii Han. 

• "Księga przemian” („Yijing”) - osobny post
• „Księga pieśni” („Shijing”)jest kompilacją chińskiej poezji pochodzącej z okresu między XI a VII wiekiem p.n.e. Zaliczana jest do Pięcioksięgu konfucjańskiego.

Za redaktora księgi tradycja uznaje Konfucjusza, jednak zachowana do naszych czasów redakcja księgi wyszła spod ręki Mao Henga (stąd bywa także nazywana 毛詩 Mao shi). 

Składa się z 305 wierszy. Pierwotna wersja księgi obejmowała 311 wierszy, jednak 6 z nich nie zachowało się i są znane jedynie z tytułu. Ze względu na liczbę wierszy księga bywa czasem nazywana Shi sanbai (诗三百) - Trzysta pieśni. 

Wiersze przeważnie składają się z czteroznakowych (czterosylabicznych) wersów. Obecne są w nich trzy środki poetyckie: opisy bezpośrednie, porównania i aluzje.  

 

Podzielona jest na cztery części:

Guofeng (國風) – Obyczaje państw (160 wierszy) zawiera pieśni ludowe

Xiaoya (小雅) – Małe ody (74 wierszy) – pieśni i wiersze biesiadne

Daya (大雅) – Wielkie ody (31 wierszy) – pieśni rytualne

Song (頌) – Hymny (40 wierszy) – pieśni o charakterze religijnym, związane z kultem przodków, głównie domu rządzącego rodu

• „Księga dokumentów” („Shu”)
• „Księga obyczajów” („Li”) Liji (Zapiski o obyczajach, Księga rytuałów, Księga obyczajów) – jeden z klasycznych tekstów chińskich, opisujący obrzędy i ceremonie dworskie oraz ludowe odprawiane w okresie dynastii Zhou. Księga zaliczana jest do Pięcioksięgu konfucjańskiego.

Ostatecznej redakcji księgi dokonano w III wieku p.n.e., włączając do niej również rytuały nieznane w czasach dynastii Zhou. 

Przez wieki Liji stanowiła zbiór oficjalnych obrzędów i rytuałów, które towarzyszyły wszelkim wydarzeniom, od obrzędów dworskich, po turnieje łucznicze, zaślubiny i pogrzeby. Niektóre obrzędy ulegały jednak w późniejszych wiekach modyfikacjom, a część z nich zanikła w czasie panowania mandżurskiej dynastii Qing.

• „Kronika Wiosen i Jesieni” („Chunqiu”) – kronika państwa Lu z lat 722 do 479 r. p.n.e. Kronika Wiosen i Jesieni (chiń. 春秋;)– oficjalna kronika państwa Lu obejmująca lata 722–481 p.n.e., najwcześniejszy z zachowanych chińskich tekstów mających postać rocznika opisującego wydarzenia historyczne.

Tekst Kroniki jest niezwykle lakoniczny i liczy zaledwie 16 tysięcy znaków. Oznacza to, że żeby pojąć sens opisywanych wydarzeń niezbędna jest lektura Kroniki łącznie ze starożytnymi komentarzami, z których za najważniejszy uznawany jest Zuozhuan. Ponieważ tradycyjnie jej redakcję przypisywano Konfucjuszowi, została ona zaliczona do pięciu najważniejszych ksiąg konfucjańskich. Obecnie jednak większość badaczy sądzi, że Konfucjusz miał co najwyżej niewielki wpływ na kształtowanie się jej tekstu, a autorami byli różni anonimowi kronikarze z państwa Lu.

Klasyczne teksty nie zaliczane do „Pięcioksięgu”

• Zuozhuan – Przekazy Zuo – kronika/komentarz do Chunqiu
• Zhou Li – Obyczaje Zhou – traktat przedstawiający idealne rządy dynastii Zhou. Zhou li (chiń. upr. 周礼) – jeden z klasycznych tekstów konfucjańskich, pochodzący z czasów wczesnej dynastii Han, ale antydatowany jako wcześniejszy. Pierwotnie zwane Zhou guan. Wraz z Liji (Księgą Rytuałów) i Yili (Etykietą i rytuałami) były określane jako trzy „księgi rytualne” chińskiej literatury.

Tekst zawiera opis rytuałów i reguł rządzących życiem za czasów wczesnej dynastii Zhou, w tym bardzo szczegółowe wykazy urzędów, tytułów, obrzędów itp. W rzeczywistości odnosi się raczej do okresu Królestw Walczących, a część materiału została dodana prawdopodobnie za czasów dynastii Han. Opis ten ma charakter wyidealizowanej utopii; miał go znaleźć sam Wang Mang, który w czasie swej uzurpacji próbował odtwarzać antyczne wzory rządów.

Tradycja przypisywała autorstwo Obyczajów Zhou księciu Zhou, regentowi i opiekunowi króla Wu, ok. 1000 r. p.n.e. Od czasów songowskich przypisywano redakcję tekstu Liu Xinowi, związanemu ze szkołą „starych tekstów”. W XIX w. Kang Youwei usiłował udowodnić, że „stare teksty” są fałszerstwem Liu Xina, napisanym dla celów politycznych, jako ideologiczna podstawa rządów Wang Manga. Obecnie uważa się, że dzieło to pochodzi z okresu pre-hanowskiego lub wczesnohanowskiego. Nie został zaliczony do Pięcioksięgu konfucjańskiego, ale był uznawany za księgę klasyczną i był bardzo wpływowy. M.in. powoływał się nań Wang Anshi, konstruując swój program reform.

• Yili – Etykieta i rytuały – traktat o rytuałach uzupełniający Liji i Zhou Li. Yili (chiń. upr. 仪礼;) – starożytna księga chińska, jeden z klasyków konfucjanizmu. Powstała ok. V-IV w. p.n.e., nie została włączona do pięcioksięgu konfucjańskiego, ale była uznawana za dzieło ważne i wpływowe.

Księga składa się z 17 rozdziałów. Zawiera wiele szczegółowych opisów ceremonii, ma charakter niemal poradnika do aranżowania rytuałów. Informacje mają charakter głównie opisowy, komentarze opisujące znaczenie lub filozoficzne powiązania rytów z ideami są zredukowane do minimum. Opisywane ceremonie odnoszą się praktycznie wyłącznie do najniższej warstwy arystokratycznej (shi, 士). Wchodziła w skład trzynastoksięgu konfucjańskiego.

Chińska tradycja przypisywała autorstwo księgi księciu Zhou, ale nie ma dowodów, by opisy odnoszące się do stworzenia przez niego „muzyki i rytuałów” odnosiły się do konkretnych tekstów na te tematy. Współcześnie nie można stwierdzić kim był autor lub autorzy dzieła. Prawdopodobnie było częścią większej całości (księgi lub zestawu ksiąg) opisujących ceremonie stosowne dla różnych rang społecznych. Wedle Zapisków historyka całość ta uległa rozproszeniu już przed niszczeniem ksiąg za czasów dynastii Qin, a palenie ksiąg przetrwał tylko tekst Shili. W czasach wcześniejszej dynastii Han znane były trzy wersje tekstu różniące się nieco układem rozdziałów.

Najstarsze zachowane archeologicznie fragmenty pochodzą ze szczątków kamiennych stel z II w. n.e. oraz z grobowca urzędnika z czasów wschodniej dynastii Han z Wuwei w Gansu. W grobowcu tym znaleziono tekst siedmiu rozdziałów spisanych na paskach z wygładzonego bambusa.