Klasyczne tańce indyjskie

Klasyczne tańce indyjskie – tańce religijne pochodzące z Indii, dzielą się na siedem podstawowych stylów, z których:

1. Cztery pochodzą z południa kraju: Bharatanatjam

• Bharatanatjam – antyczny styl klasycznego tańca hinduskiego, istniejący od około 3000 lat, początkowo tańczony przez kapłanki-tancerki dewadasi w świątyni w Tanjavur i Malabar i zwany "sadir" lub "dasi attam" (trl. dāsī āţţam) charakterystyczny element bhakti. Pochodzi z Indii południowych i utożsamiany jest z kulturą Tamilów.

Dewadasi brały udział w codziennych rytuałach świątynnych i w świętach hinduistycznych, w czasie których ich taniec był postrzegany jako forma daru składanego bóstwu. Z czasami zaczęły także tańczyć na królewskich dworach. Między XVIII i XIX w. styl ten przyjął formy podobne do tych, w jakich jest wykonywany do dziś. Po okresie kryzysu, który nastąpił w latach 20. i 30. XX w., został zreformowany i przyjął w 1930 nazwę "Bharatanatjam", opierającą się na trzech sylabach w słowie "Bharata" – bhawa (uczucie), raga (melodia) i tala (muzyka) (rytm). Taniec ten obecnie jest wykonywany przez jednego tancerza, najczęściej przez kobietę, lub przez całą grupę. Towarzyszy mu muzyka i śpiew komentujący taniec. Charakteryzuje się dynamiką wykonania, statycznymi pozami i emocjonalnym zaangażowaniem wykonawcy: nritta (rytmiczne ruchy) i nritya (ruchy ekspresyjne).

• Katakali, kathakali – teatr indyjski ze stanu Kerala.

Tradycyjnie wykonywany jest nocą. Ucharakteryzowani artyści w charakterystycznych kostiumach, z niewielką liczbą rekwizytów, ilustrują ruchem i gestem opowieści z indyjskich eposów. Treść opowieści wyśpiewują dwaj śpiewacy stojący z tyłu sceny.

• Kućipudi
• Mohinijattam – tradycyjny taniec wywodzący się ze stanu Kerala w południowych Indiach. Według legendy taniec stworzył bóg Wisznu, który pod postacią pięknej Mohini odczyniał w ten sposób klątwę demonów (danawas).

2. a trzy z północy:

• Katak, kathak – jeden z klasycznych stylów północnych tańca hinduskiego. Nazwa pochodzi od słowa katha – bajka, opowiadanie.

Tradycja wywodzi go od mitycznego "barda" Kathaksa, który żył 2000 lat temu, podróżował od wsi do wsi i zarabiał na życie opowiadaniem legend, tekstów świętych ksiąg i hymnów religijnych, pomagając sobie przy tym tańcem i śpiewem. Słowem kathak nazywa się także ulicznych opowiadaczy bajek na północy Indii.

Prawdopodobnie styl ten pochodzi z połączenia kultur hinduskiej i muzułmańskiej. Bardzo popularny był w czasach mogolskich. Spektakl odbywa się wśród siedzącej dookoła widowni, bez podwyższonej sceny. Tancerz zazwyczaj wykonuje kilka gestów, po czym zastyga na moment w jakiejś pozie, wykonuje znowu kilka gestów i znowu się zatrzymuje. Charakterystyczne dla tego tańca są bardzo szybkie ruchy nóg związane z uderzeniami stóp o podłogę. Tło muzyczne tworzy gra na tabli, czasem sarandze. Sam tancerz ma przyczepione do kostek dzwoneczki ghungroo.

Istnieją teorie, że od kataku pochodzi taniec flamenco, co jest związane z indyjskim pochodzeniem Romów. Oba te tańce charakteryzują się podobnymi ruchami rąk, nóg oraz podobną rytmiką.

• Manipuri – styl tańca w Indiach północno-wschodnich, o charakterze lirycznym. Manipuri są wystawiane w formie spektaklu składającego się z muzyki, śpiewu i tańca, w którym bierze udział dość spora grupa wykonawców.
• Odissi – jedna z odmian klasycznego tańca indyjskiego, powstała w stanie Orissa we wschodnich Indiach. Dzieli się na kilka równoległych tradycji. Od innych form tańca hinduskiego odissi odróżnia idea tribhangi, niezależnego ruchu głowy, tułowia i bioder.
• Natja – indyjski taniec teatralny obejmujący skodyfikowany system pozycji ciała i gestów rąk i palców.

Każdy z wymienionych stylów jest niepowtarzalny, wypracował sobie odrębne formy ekspresji i szczegółowe techniki studiowane w zawodowych szkołach, wszystkie one jednak opierają się na dwóch wspólnych elementach: tańcu (nritta) i wyrazie (abhinaya). Specyficzną formą jest także mudra czyli symboliczne gesty, stanowiące skodyfikowany język gestów, który widzowie są w stanie odczytać i w ten sposób śledzić przebieg spektaklu, w którym tancerze ilustrują gestami opowiadania zaczerpnięte ze świętych ksiąg hinduizmu.

Jedna z indyjskich legend opowiada, że świat został stworzony przez tańczącego Śiwę. Występował on wtedy pod postacią Nataradźa (Pan tańca), a sekrety tańca sam Brahma zawierzył Bharacie, który opisał je w traktacie zatytułowanym Natjaśastra, i to on jest do dziś podstawowym podręcznikiem wszystkich form hinduskiego tańca klasycznego. Tak więc są one tańcami sakralnymi, związanymi z mitologią hinduistyczną. Nawet samo ich pochodzenie uważane jest za święte. Początkowo były tańczone wyłącznie w świątyniach przez specjalnie wyszkolone do tego celu dewadasi. Celem tańca było uwolnienie duszy od świata materialnej ułudy i połączenie jej z boskością.