W
języku japońskim wyróżniamy trzy systemy pisma – dwa sylabariusze zwane
hiragana i katakana oraz znaki chińskie, adaptowane na grunt japoński,
zwane kanji. W szczątkowej postaci występuje także zapis alfabetem
łacińskim.
Sylabariusze można porównać do naszego alfabetu, z
jedną istotną różnicą – poszczególne znaki nie oznaczają liter, lecz
gotowe sylaby. Wszystkie sylaby w języku japońskim (z wyjątkiem N, które
też uważane jest za oddzielną sylabę) są otwarte, tzn. zakończone
samogłoską.
Obydwa sylabariusze – hiragana oraz katakana
zawierają po 46 sylab (za ich pomocą oraz przy użyciu symboli
udźwięczniania i ubezdźwięczniania można zapisać wszystkie dźwięki
języka japońskiego). Sposób ich odczytu jest jednakowy, różnią się zaś
pochodzeniem oraz zakresem użycia.
___________
Hiragana powstała poprzez uproszczenie niektórych znaków kanji. Używana jest do zapisu:
- Końcówek gramatycznych czasowników, przymiotników, a także partykuł i czasowników pomocniczych.
- Słów rodzimych, dla których nie istnieją znaki kanji.
-
Słów, których zwyczajowo nie zapisujemy znakami (gdyż są one np. zbyt
skomplikowane), a do zapisu których nie użyjemy katakany (o czym
później)
W przeszłości hiragana uważana była za pismo kobiece, gdyż wykształceni mężczyźni używali na ogół znaków kanji oraz katakany.
>klik< hiragana
Katakana powstała z przekształcenia fragmentów niektórych znaków. Używana jest do zapisu:
- Słów pochodzenia obcego, nazw i imion zagranicznych.
- Onomatopei (nie zawsze)
- Czytań znaków kanji (np. nazw obcojęzycznych zapisanych znakami – imiona chińskie)
- Nazw własnych z mitologii japońskiej
Katakany używamy także do podkreślenia pewnych słów:
- Terminologii naukowej (biologia, geologia, etnografia)
- Rzeczowników, które chcemy specjalnie podkreślić
Z
przyczyn technicznych katakana używana była także w telegramach sprzed
sierpnia 1988 r. oraz w starych komputerach. Katakany używano także w
oficjalnych dokumentach przed II Wojną Światową.
Katakana
powstała w celu zapisu czytań znaków chińskich (zwłaszcza czytań
japońskich). Korzystali z niej również mnisi buddyjscy do szybkiego
notowania treści sutr (kanciastą katakaną pisało się szybciej niż
hiraganą)
Kanji - Jak
zapewne wszyscy wiemy, znaki przybyły do Japonii z Chin. Stało się to
prawdopodobnie około V-VI wieku n.e. Nie znaczy to oczywiście, że
pewnego dnia grupka Chińczyków przywiozła ze sobą zwoje z kanji i
powiedziała Japończykom: macie i uczcie się. Cały proces wprowadzania
kanji w Japonii trwał dziesiątki, a nawet setki lat.
Na początek kilka podstawowych wiadomości o znakach:
1.
Każdy ze znaków zawiera w sobie podstawowy element zwany kluczem lub
pierwiastkiem. Dzięki niemu można określić kategorię znaczeniową, do
której dany znak należy, ułatwia także odnalezienie danego kanji w
słowniku.
2. Znaki mają dwa rodzaje czytań. Pierwsze z nich to
czytanie sino-japońskie, tzw. on-yomi. Jest to zapisane przez Japończyków
ze słuchu oryginalne (mocno zniekształcone) czytanie znaku. Czytania
on-yomi są krótkie, 1-2 sylabowe. Drugi rodzaj czytania to czytanie
japońskie, tzw. kun-yomi. Jest to czytanie czysto japońskie, które
Japończycy dołączyli do znaku. Wynika to z faktu, że treści wyrażone
znakami miały już swoje odpowiedniki w języku japońskim.
Prześledźmy to na przykładzie:
- Jest sobie taki znak oznaczający wodę: 水
Po
chińsku czyta się go shu ǐ . Japończycy usłyszeli go po swojemu, i
nadali znakowi czytanie sui. Jest to właśnie on-yomi. Ale ale, pomyśleli
sobie. Przecież my już mamy słowo oznaczające wodę. Brzmi ono mizu. I
to jest właśnie czytanie kun znaku 水 .
Od razu zapewne pojawią
się pytania: dlaczego niektóre znaki mają po kilka czytań on i kun? A
więc, w przypadku czytań on wynika to ze wspomnianego wcześniej faktu,
że proces zaszczepiania kanji na gruncie japońskim trwał bardzo długo i
zdarzało się, że ten sam znak wprowadzany był po kilka razy. Ponieważ
język chiński również ewaluował, zmieniały się także czytania znaków. Są
trzy główne rodzaje czytań on. Najstarsze, zwane go-on, często
spotykane w słowach związanych z tematyką buddyjską, kan-on –
najbardziej rozpowszechnione, oraz t ō -on. Na przykład, dla znaku 明
czytanie go-on brzmi my ō , czytanie kan-on – mei, zaś czytanie t ō -on
brzmi min.
Wielość czytań kun wynika z tego, że kanji stworzone
były w Chinach i doskonale pasowały do języka chińskiego, do japońskiego
zaś niekoniecznie. Ten sam znak mógł być w chińskim użyty do zapisania
rzeczownika, czasownika, jak i przymiotnika. W japońskim nadano znakom
dodatkowe czytania, kierując się znaczeniem znaku. Weźmy dla przykładu
znak 上 . Jego podstawowe znaczenie to góra, górna strona i w tym
znaczeniu czyta się go „ue“. Można jednak użyć go także w znaczeniu
czasownikowym – wznosić się, podnosić, wspinać się. Wtedy odczytujemy go
odpowiednio: agaru, ageru i noboru.
Rodzaje kanji:
Według klasyfikacji zwanej rikusho 六書 , możemy wyróżnić 6 typów kanji:
¨
象形 sh ō kei – piktogramy proste. Znaki te przedstawiają konkretne
przedmioty, będąc ich uproszczonymi rysunkami. Do kategorii tej należą
znaki takie jak: 日 (słońce), 月 (księżyc), 山 ( góra), 木 (drzewo), 耳
(ucho), 人 (człowiek)
¨ 指事 shiji – ideogramy proste. Znaki
przedstawiaj ą abstrakcyjne pojęcia. Typowe znaki typu shiji to: 上 (
góra), 下 (dół), 本 (podstawa, początek), 末 (koniec)
¨ 形声 keisei –
kształt i dźwięk . Znaki te składają się z dwóch części. Jedna wskazuje
kategorię znaczeniową znaku, a druga jest wskazówką co do jego wymowy
(czytania on). Np. w znaku 河 , (rzeka) lewa strona, czyli 氵 wskazuje
nam, że znak ten ma coś wspólnego z wodą, natomiast prawa strona mówi
nam, że czyta się go tak, jak znak 可 , czyli „ka“. Dzięki temu możemy w
większości przypadków odczytać nieznane nam znaki. Niestety, wskutek
ewolucji języka czytania znaków uległy zmianie i sposób ten nie jest w
100% skuteczny. Znaki kategorii keisei stanowią około 90% wszystkich
kanji. Najbardziej typowe z nich to np.: 江 (zatoka), 聞 , ( słuchać) , 切
(ciąć), 梨 (gruszka)
¨ 会意 kaii – zestawione znaczenia. Dwa lub więcej
elementów o różnym znaczeniu łączy się, tworząc w ten sposób nowy znak.
Np. 信 (człowiek+mówić – wierzyć) 林 (kilka drzew – lasek) 炎 (dwa razy
ogień – płomienie)
¨ 転注 tench ū – przeniesienia . Ta kategoria jest
bardzo niejasna i istnieją na jej temat różne teorie. Np. Znak 長 oznacza
„długi“ w znaczeniu wymiaru, to znaczenie przeniosło się później na
okres czasu, a następnie zrodziło się nowe znaczenie znaku – dorastać,
być w czymś dobrym. Ale to tylko jedna z teorii
¨ 仮借 kasha –
zapożyczenia. użycie znaków mających pierwotnie zupełnie inne znaczenie.
Na przykład, znak 我 pierwotnie oznacza halabardę, zostało mu jednak
nadane także znaczenie „ja“. Inny przykład to znak 豆 (fasola),
oznaczający pierwotnie naczynie wotywne.
Złożenia znaków i ich rodzaje
Połączenie
dwóch lub więcej znaków nazywamy złożeniem. Warto poznać ich rodzaje
oraz prawa nimi rządzące, łatwiej bowiem wtedy zrozumieć naturę języka
japońskiego. Możemy wyróżnić pięć podstawowych typów złożeń:
-
połączenie znaków o podobnym znaczeniu: 永久 ( długo+długo – wiecznie) 単独
(pojedynczo+samotnie – pojedynczo, solo) 損失 (uszkodzić+stracić –
strata) 河川 (rzeka+rzeka – rzeki) 運動 ( transportować+ruszać - ruch )
-
połączenie znaków o przeciwnym znaczeniu: 天地 (niebo i ziemia) 貧富
(bogactwo i bieda) 安否 (bezpieczny czy nie) 凹凸 (wypukły i wklęsły –
nierówności)
- pierwszy znak określa drugi: 羊画 (zachód+obraz –
malarstwo europejskie) 盲人 (ślepy+człowiek – ślepiec) 駄作
(kiepski+tworzyć – moje skromne dzieło) 美男 (piękny+mężczyzna –
przystojniak)
- drugi znak jest dopełnieniem pierwszego. Na ogół
takie złożenie można przeczytać też na sposób japoński, przestawiając
znaki i wstawiając pomiędzy nie partykułę を lub に . Np. 読書 ( 書 を 読 む –
czytanie książek) 着席 ( 席 に 着 く – zająć miejsce) 飲酒 ( 酒を飲む – picie
alkoholu) 握手 ( 手 を 握 る – uścisk dłoni) 砕氷 ( 氷 を 砕 く – łamanie lodu)
-
Znaki są w relacji podmiot-orzeczenie. Możemy przeczytać je po
japońsku, wstawiając pomiędzy nie partykułę が . 日没 ( 日が没する – słońce
zachodzi – zachód słońca) 地震 ( 地が震える – ziemia się trzęsie – trzęsienie
ziemi) 雷鳴 ( 雷が鳴る – piorun wydaje dźwięk – grom, grzmot)
1945
najczęściej używanych znaków zostało wpisane na listę jouyou kanji -
czyli kanji codziennego użytku. Gazety i inne pisma oficjalne maja
wytyczne, by ograniczać się tylko do nich, a w przypadku użycia znaku
spoza tej listy - podać jego czytanie. Oprócz tego, Ministerstwo
Sprawiedliwości zatwierdziło dodatkowe 285 znaków (grudzień 1997), które
mogą być użyte w imionach i nazwiskach - jinmeiyou kanji.
koniec na dziś lekcji - a w następnej zaczynamy części zdania ;)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz