Szkoły i prądy filozoficzne w buddyźmie cz.1

Dziś będzie mały przewodnik po tybetańskich szkołach i prądach ( i tu uwaga - będę się posługiwać 2 nazwami - oryginałem i tym spolszczonym):

1. Therawada – jest najdłużej istniejącą szkołą buddyjską spośród wczesnych szkół buddyjskich. Jej zwolenników nazywamy theravādinami, (dosł. "głoszącymi (-vādin) [to, co nauczają] starsi" (thera), czyli mistrzowie, nauczyciele wywodzący swą naukę bezpośrednio od Buddy).

Początki szkoły są dość złożone i przedstawiane odmiennie w różnych źródłach. Szkoła theravādy wywodzi się ostatecznie z grupy vibhajjavāda, która wyłoniła się ze starszej grupy sthavira w czasie Trzeciej Rady Buddyjskiej (około roku 250 p.n.e.), podczas rządów Cesarza Aśoki w Indiach. Po Trzeciej Radzie, vibhajjavādini stopniowo rozwinęli się w cztery grupy: mahīśāsaka, kāśyapīya, dharmaguptaka oraz tāmraparnīya. Theravāda pochodzi od tāmraparnīya, co oznacza "linię lankijską". Z drugiej strony, niektóre źródła twierdzą, że mahīśāsaka, kāśyapīya i dharmaguptaka nie wywodzą się prosto od vibhajjavādinów.

Nazwa tāmraparnīya została nadana lankijskiej linii w Indiach i nie ma oznak, że oznaczało to jakiekolwiek zmiany w doktrynie lub świętych pismach, ponieważ nazwa odnosi się tylko do położenia geograficznego. Theravādini oceniając swoje pochodzenie wspominają, że przyjęli nauki, w sprawie których porozumiano się podczas trzeciej rady buddyjskiej i które to nauki znane były jako vibhajjavada.

Vibhajjavādini postrzegają siebie jako kontynuatorów ortodoksyjnych sthavirów i po Trzeciej radzie kontynuują odnoszenie się do swojej szkoły jako sthavira/thera ("Starsi"), pomimo tego, że ich doktryna jest prawdopodobnie podobna do starszych sthavirów, ale raczej nieidentyczna. W VII wieku chińscy pielgrzymi: Xuanzang i Yi Jing nazywali buddyjskie szkoły na Sri Lance "sthavira". W Starożytnych Indiach te szkoły które używały sanskrytu jako religijnego języka nazywały swoją szkołę "sthavira", ale te które używały pāli jako języka religijnego odnosiły się do swojej szkoły "thera". Zarówno sthavira (w sansktrycie) jak i thera (w pāli) oznacza dosłownie "starsi". Szkoła używała dla siebie nazwy theravāda co najmniej od czwartego wieku.

Therawada szybko się rozpowszechniła, już w III w p.n.e. w Sri Lance powstała wspólnota, która przyjęła nazwę od nazw swej siedziby Mahavihara (Wielki Klasztor), który był centrum wielu wydarzeń politycznych i obiektem ataków ze strony konkurencyjnych wspólnot. aż do połowy XII w. Świętymi pismami tradycji theravādy jest Kanon palijski zwany też Tipiṭaką. Uznaje się, że zawierają oryginalny przekaz słów Buddy.

2. Sarwastiwada – nazwa jednej ze wczesnych buddyjskich szkół, głosząca, że wszystkie dharmy istnieją w każdym czasie (przyszłość, przeszłość i teraźniejszość). Są uważani za panrealistów.

Sarvāstivāda to jedna z dwóch "wczesnych szkół" buddyzmu, których pisma przetrwały nienaruszone do dzisiejszego dnia.

Pomiędzy kanonicznymi tekstami pozostawionymi przez sarvāstivādę, najciekawszym jest Maha-vaibhasa-abhidharma-shastra, tradycyjnie uznawana za systematyzację ustnego przekazu Buddy Gautamy. Tekst ten prezentuje unikatową kosmologię i ontologię sarvāstivādy.

Podstawy nauk sarvāstivādy wiązały się z redukcją świata do kilku różnych elementów lub "współtwórców istnienia"; pozornie były determinowane przez listę różnorakich "niepodzielych" czynników i esencji wymienionych w kazaniach Buddy. Gorąco na przykład było "lakṣana" (znak wyróżniający) ognia, i istniała wspólna "dharma" dotycząca wszelkiego rodzaju ognia. Poglądy zawarte w Abhidharmie są niezwykle interesujące.

Sarvāstivādini uważali, ze przeszłe i przyszłe dharmy rzeczywiście istnieją. Dharmy są niepodzielnymi częściami rzeczywistości, każda posiada swą "własną naturę". Przestrzeń wraz z nirwaną postrzegali jako nieuwarunkowaną dharmę. Wiedza o Czterech Szlachetnych Prawdach jest stopniowa w różnych momentach. Wierzyli również, że większość dharm może być pusta (siunja), co utożsamia się w dharmach pierwotnych.

3. Mahasangha - Uczniowie tej szkoły stanowią jedną z dwóch grup (drugą są sthawirawadinowie), które wyłoniły się na wskutek podziału pierwotnej wspólnoty. Każda cechowało odmienne podejście do zbioru reguł zakonnych (winaja) a co za tym idzie istnieje wiele poglądów dotyczących okresu i przyczyn podziału.

Większość przyjmuje, że nastąpiło to ok. III w.p.n.e z powodu stanowisk wobec reguł życia zakonnego. Otóż niektórzy z nich chcieli przyjąć surowsze reguły, a inni nie, przez co nastąpił spór pomiędzy nimi. W wyniku tego, zaczęły formować się kolejne wspólnoty dając początek 18 (przyjmowano też 34) uznanym przez tradycję szkołom doktrynalnym pierwotnego buddyzmu.

Każda ze szkół (hikaja) wypracowała doktrynę, wyróżniająca się od innych, ale nie każda posiadała własną winaję - zbiór reguł zakonnych.

Różne kierunki wywodzące się se szkoły Mahasangha rozpowszechniły się na całym obszarze Indii. Najdłużej przetrwała lokottarawada - jeden z najważniejszych kierunków ze względu na podtrzymane koncepcje. Lokottarawada rozwijała się w Indiach Pólnocno-Zachodnich do VII w., a w Indiach Środkowych do X w.

4. Madhjamaka - jest tradycją nauk mahajany na temat m.in. siunjaty usystematyzowaną przez Nagardżunę (ok. 150-250 r n.e.). Nagardżuna zawarł w madhjamace esencję nauk Buddy jakie on przekazywał w tzw. Drugim Obrocie Kołem Dharmy.

Obecnie madhjamaka jest akceptowana jako najwyższa teoretyczna wiedza we wszystkich szkołach buddyzmu tybetańskiego oraz w innych tradycjach związanych z naukami mahajany np. w buddyzmie zen. Zwolennicy nauk madjamaki nazywani są madhjamikami.

5. Jogaczara - Drugą spośród dwóch najważniejszych szkół filozoficznych mahajany jest jogaczara, zwana także widżnianawadą, czyli wiedzą o świadomości. W Chinach występowała pod nazwą Fa-hsiang, w Japonii zaś jako Hosso. Powstała ona w IV wieku, jej twórcami byli dwaj bracia - Asanga i Wasubandhu.

Jogaczara jest druga szkołą filozoficzną, której nauki przyjęte zostały przez buddyzm zen.

Utrzymywała, że wszystkie procesy świadomościowe są wywołane przez wrażenia w podświadomości, i że te treści świadomościowe zostawiają ślad w podświadomości pod postacią wrażeń, które z kolei stają się przyczyną nowych procesów świadomościowych.

Podstawowymi doktrynami jogaczary były alaja-widżniana, czyli magazyn świadomości oraz znana już wcześniej doktryna trikaja, tzn. potrójnego ciała Buddy. Do ich zasadniczych tekstów należą: Lankawatara-sutra, czyli objawienie Buddy na Sri Lance i przypisywana Aśwaghoszy Mahajanaśraddhotpada-śastra, czyli “wzbudzenie ufności do mahajany”.

6. Tiantai - była jedną z najważniejszych szkół buddyzmu chińskiego. Założycielem szkoły był Zhiyi (538-597). Jej nazwa pochodzi od góry Tiantai w prowincji Zhejiang, na której znajdował się główny klasztor szkoły. Wyznawcy tiantai studiowali Sutrę Lotosu (Sad-dharma-pundarika-sutra) uważając, że zawiera ona w sobie całą esencję buddyzmu i godzi różne drogi prowadzące do nirwany. Szkoła ta zanikła w Chinach w IX wieku na skutek prześladowań buddyzmu w czasach dynastii Tang.

Tiantai wywarła ogromny wpływ na buddyzm japoński i na szkołę chan.

7. Gelukpa - - jedna z czterech głównych tradycji buddyzmu tybetańskiego nauczających hinajanę, mahajanę i wadżrajanę. Tradycja również nazywana jest "Nową Kadampą" ze względu na to, że rdzeniem jej nauk są przekazy tradycji kadam.

Jest również zwana jako tradycja "Gandenpa", ponieważ pierwszym jej klasztorem był klasztor o nazwie Ganden założony w 1409 przez Tsongkhapę, a zwierzchnicy gelugpy to Ganden Tripowie pochodzący właśnie z tego klasztoru (obecnie klasztor Ganden funkcjonuje również na uchodźstwie w Indiach). Wyznawcami tradycji zwie się również żółtymi czapkami ze względu na charakterystyczne ceremonialne nakrycia głowy oznaczające rangę w edukacji monastycznej.

Szkołę gelug założył Je Tsongkhapa Losang Drakpa (1357-1419), którego uczeń Gendyn Durba jest uważany za pierwszego dalajlamę. Założyciel tradycji gelug połączył wiele linii nauk najwybitniejszych ówczesnych nauczycieli tradycji, głównie z kadam, sakja, kagyu i przekaz ordynacji mnisiej wg sarvastivada od tradycji ningma, bezpośrednie przekazy od Mandziuśriego oraz zreformował cały ówczesny system monastyczny. Głównym dziedzictwem gelugpów trwającym do dziś, są nauki Stopniowej Ścieżki do Oświecenia lamrim, teoria i dogłębne studia, gdzie najbardziej ceniona jest madhjamaka prasangika, techniki tantryczne tj. Tantry Jogi Najwyższej, oparte na jednoczesnej praktyce 3 jidamów: Guhjasamadża, Wadżrabhajrawa i Czakrasamwara, praktyce 6 jog Naropy, oraz kalaczakra. Oprócz tego obecnie istnieją dodatkowe przekazy tantr w gelug.

W klasztorach szkoły gelug studiuje i praktykuje się na podstawie komentarzy do sześciu zbiorów nauk Je Tsongkhapy odnoszących się do kompleksowych nauk hinajany, mahajany i wadżrajany:

• Wielka Wykładnia Stopni na Ścieżce,
• Wielka Wykładnia Stopni Tantr Wadżrajany,
• Eliksir Elokwencji Relatywnych i Ostatecznych Nauk,
• Pochwała Współzależnej Relatywności,
• Przejrzysta Wykładnia Pięciu Stopni Tantry Guhyasamaja
• Złoty Różaniec Nauk

Ponadto poprzez obecność tak wybitnych mistrzów jak Pierwszy Panczenlama oraz Piąty Dalajlama w szkole gelug można również odnaleźć, co nie jest powszechnie znane, unikalne linie przekazu nauk odpowiednio gelug-kagyu mahamudra oraz dzogczen.

ja ne