Teatr i muzyka tradycyjna w Japonii cz. 1

Bez zbędnych początkowych treści, przejdę do sedna tematu oględnego - część 1 odnosi się wstępnym powiązaniem religii i teatrem/muzyką.

Początki teatru odnoszą się do VII-VIII w., kiedy widowisko nie oddzieliło się jeszcze od obrzędów religijnych. Po dziś dzień zachowano w nie zmienionej lub przekształconej formie cechy dawnych misteriów kagura, dramatu tanecznego gigaku, oraz dengaku, bugaku i sarugaku. Pochodzenie tych gatunków jest różnorodne pod względem historii oraz regionu. Okres mniej więcej od poł. VII do końca VIII w. to czasy rozkwitu tylko i wyłącznie gigaku i bugaku.

Cecha szczególną we wszystkich sztukach teatralnych, jest łączenie formy, muzyki i tańca w spójna całość.

Najstarszym przedstawieniem teatralnym uważa sie kagura, które jest związane z jednym z podstawowych mitów shintoistycznych, którego patronka jest bogini Ame-no Uzume, która swym tańcem wybawiła z jaskini boginię Amaterasu, rozgniewana na swego brata Susanoo. Samo kagura, wywodzi sie z bardzo starego magicznego rytuału kultu słońca, gdzie w VII-X w. było ono nieodzownym elementem matsuri oraz wykonywane było przy innych ważnych wydarzeniach.

Zespół kagura dzielił się albo na dwa przeciwstawne sobie chóry, albo też na chór i solistę.. W pierwszym przypadku każdy z chórów wykonywał wyznaczoną część tekstu. W drugim przypadku kapłan-solista w śpiewie i tańcu przedstawia główna treść kagura, podczas gdy w pieśniach i tańcach chóru odzwierciedlane są epizody drugorzędne.

W obu przypadkach tancerze kagura występowali z reguły w dużych maskach, białych lub purpurowych, ubrani w ciężkie jedwabne stroje. Przedstawienie odbywało się na specjalnej scenie (kagura-butai) - drewnianym pomoście otoczonym niewysokim ogrodzeniem.

Choreografię oraz muzykę przejął później teatr no, która zachowano w prawie niezmienionej formie po dziś dzień.

Do gatunku kagura należą także przedstawienia dengaku, która wykonywano podczas świat pałacowych. Początkowo do wykonywania dengaku wzywano chłopów z pobliskiej wsi, ale w kolejnych latach zaczęto wzywać niewielkie grupy dworskich tancerzy i śpiewaków. Treść dengaku jest bardzo prosta.

Od końca VIII w. przedstawienia przekształciły się w swego rodzaju scenki z pieśniami i tańcami, odgrywane dla zabawienia arystokracji. Samo dengaku istnieje do dnia dzisiejszego w formie ludowych, chłopskich pieśni.

Przedstawienia saibara były niezmiernie popularne. Kiedy zawędrowały do pałacu, saibara przekształcono we fragmentaryczne scenki choreograficzne o charakterze lirycznym (saibaragaku). W tej formie niektóre z nich weszły do przedstawień no.

Gigaku pojawił sie w Japonii w końcu VII w. Przybył on Indii, gdzie następnie zaszczepił sie także w Koreii. Początkowo był to tylko stary taniec rytualny, wykonywany przed wizerunkami wszystkich bóstw, by potem zacieśnić się do jednego - Buddy. Pierwotnie gigaku nazywało się gogaku.

________________

Razem z nimi w Japonii pojawiły się maski. Pierwsze maski nie zachowały się, ale kraj jest w posiadaniu trochę późniejszej kolekcji, co pozwoliło odtworzyć nie tylko sam ich wygląd ale zrekonstruować treść samych przedstawień gigaku. Kolekcja liczy sobie 223 eksponaty: 31 masek datuje się na VII w. (przechowywane z Muzeum Narodowym w Tokyo), 164 maski z VIII w. (kolekcja muzeum Shōsōin) oraz 28 masek w świątyni Tadoiji.

Zazwyczaj maski wykonywane były z cennych rodzajów drzewa i malowane różnymi kolorami. Do niektórych posłużono się laką, by je następnie pomalować na odpowiedni kolor.. Barwy maja ściśle określone znaczenie: czarny - cnota, czerwony - radość i heroizm, zielony - szczęście etc. Ich połączenie ma swoista psychologię postaci.

W VII-VIII w. maski gigaku rozpowszechniły sie stosunkowo szybko i szeroko w Japonii, gdzie ich wyrabianie w państwie zaczęto w VIII w. Podczas ich tworzenia artyści prawdopodobnie wzorowali sie na istniejących już maskach kagura, zmieniając nieznacznie ich wzór oraz formę. Ale wracając do masek gigaku, miały one niezwykle duże rozmiary - czasem nawet powyżej pół metra. Wszystkie maski były niezwykle dokładne i wyraziste.

W VIII w. w przedstawieniach gigaku brało udział już nie mniej niz 18-20 osób. Wśród masek są bóstwa przemienione w ludzi, zwierzęta..etc. ,wszyscy oni pojawiali się na scenie w określonym porządku (na 1 miejscu wychodził zawsze Lew, jako symbol strażnika i obrońcy). Owa maska z tego wieku się nie zachowała, ale ma ona swój odpowiednik z XII w. Pierwsza wzmianka o teatrze gigaku pochodzi z 612 r a dokładniej w 22 rozdziale Nihongi.

Z początku czysto kultowe przedstawienie taneczne gigaku przekształciło się w VIII w. w rodzaj szczególnego teatru dworskiego i stopniowo przybiera charakter przedstawienia świeckiego, lecz nadal trzyma więzi ze świątynnym widowiskiem tanecznym.

Obok gigaku istniał bugaku, który dotarł do Japonii w tym samym czasie co gigaku poprzez Chiny. Przedstawienia bugaku dzieliły sie wg "stylów", nazywanych od kraju pochodzenia: togaku - Chiny, koraigaku i shiraigaku - Korea, bokkaigaku - pohajski, tenjiukugaku - Indie, rinjugaku - Indochiny.

Największa popularnością w VIII w. cieszyły się sa-mai (narody Azji Środkowej). Przedstawienia w stylu u-mai (pozostałe kraje).

W odróżnieniu od gigaku, bugaku było czysto choreograficzne a skomplikowany system tańca wymagał od wykonawcy dbania wszelakich drobiazgów na picuś glancuś (wybaczcie to wyrażenie^^). Gra sceniczna (monomane) musiała być perfekt.

W przedstawieniach bugaku do dziś w nieco zmienionej formie wykonuje się 57 sa-mai i 24 u-mai. Przedstawienia odbywały się na drewnianych pomostach teatralnych. Dla orkiestry przeznaczone były specjalne miejsca z prawej i lewej strony, natomiast widzowie otaczali scenę ze wszystkich stron. Aktorzy zaś pojawiali się z dwu stron, wychodzili spoza zgromadzonej publiczności i krocząc przez tłum patrzących wchodzili na scenę.

Taniec bugaku trwał dość długo i składał się z 3 części. Figury tańca powtarzały się 4 razy i soliści tańczyli w 4 kierunkach, odtwarzając stary rytuał pokłonu na cztery strony świata. Aktorzy mogli przebywać w maskach lub tez i nie. Zależało to od danego wątku i części spektaklu.

Maski bugaku z najwcześniejszych okresów nie zachowały się. W posiadaniu sa te z XI-XII w. Same maski były dużo mniejsze i lżejsze od tych gigaku i zakrywały tylko twarz aktora (tamte miały materiał opasujący tył głowy), nie utrudniały one ruchów. Wszystkie maski wykonywano staranie i wyraziście z ruchoma klapka wokół ust i oczu jako swoista forma ruchu.

Innym gatunkiem form teatralnej poprzedzający bezpośrednio teatr no, jest sarugaku., który od VIII w. zdobywał sobie coraz większa popularność, gdyż miał w sobie w choreografii mieszane przedstawienia, złożonych z komicznych scenek, trików i popisów, muzyki i tańca etc. Miał on świecki charakter i w bardzo szybkim tempie stał sie najbardziej ulubioną rozrywka mieszkańców Nara. Od IX w. zaczął sie pojawiać najpierw w pałacu i przy świątyniach, by stamtąd przenieść sie na ulice Nara i Heian. Sarugaku w swych postaciach i watkach, ma specyficzne elementy, które nie posiadają zbyt dużych wpływów innych państw oraz posiadają w sobie elementy dengaku i saibara.

>klik< maski: Ayakashi, Kappa, Kotobide, Kokushikijo, Uba, Obeshimi

>klik<   -    : Okame, Hyottoko, Kitsune, Kasshiki, Oni aoi, Kojo

>klik<   -    : Koomote, Chujo, Basara, Karura, Hannya, Hashihime

Podsumowując dotychczasowy wykład: w VII-VIII w. w Japonii powstają co najmniej 4 odrębne gatunki teatralne: kagura - tańce/ przedstawiania rytualne, gigaku - gatunek mieszany, łączący w sobie elementy buddyjskiego misterium z czysto japońskimi elementami farsy ludowej, bugaku - forma czysto choreograficzna, głównie o charakterze kultowym, łączących wiele stylów tanecznych oraz sarugaku - świeckie, ludowe przedstawienie zawierające niektóre elementy kagura i gigaku.  

 ja ne