Rdzenne ludy Syberii

W skrócie:

Rdzenni mieszkańcy mieszkają głównie na ogromnych połaciach tajgi i tundry. Narody można podzielić według kryterium językowego: 

• Do grupy ugrofińskiej zalicza się Chantów i Mansów, mieszkających między Uralem a Jenisejem.
• Do grupy samojedzkiej należą Nieńcy i Selkupowie, zamieszkujący tundrę na zachód od rzeki Chatangi oraz w tajdze w międzyrzeczu Obu i Jeniseju oraz Eńcy i Nganasanie.
• Do grupy turkijskiej zaliczani są: Ałtajczycy, Chakasi, Czełkacy, Czułymcy, Dołganie, Jakuci, Kumandyjczycy, Sojoci (Caatanie), Szorowie, Telengici, Teleuci, Tofalarzy, Tubalarzy i Tuwińcy. Zamieszkują głównie Jakucję oraz góry Ałtaju i Sajany w południowej Syberii.
• Buriaci (400 tys.) posługują się językiem należącym do grupy mongolskiej.
• Językami tungusko-mandżurskimi posługują się: Ewenkowie, Eweni, Udehejczycy, Nanajowie, Negidalowie, Orokowie, Oroczanie i Ulczowie. Zamieszkują właściwie całą Syberię.
• Językami paleoazjatyckimi mówią: Czukcze, Koriacy, Alutorzy, Czuwańcy, Kerekowie i Itelmeni i, wyodrębnieni z nich na spisie powszechnym z 2002 r., Kamczadałowie, zamieszkujący północny wschód regionu oraz Niwchowie, Jukagirzy i Ketowie, a także Aleuci i Eskimosi azjatyccy. Na Sachalinie być może pozostali jeszcze nieliczni Ajnowie.

A teraz rozszerzenie dla niektórych grup

• Alutorzy (Aliutorcy, aliutor. alutal`u) – grupa etniczna z grona oficjalnego spisu narodów rdzennych Północy, Syberii i Dalekiego Wschodu Rosji. W ostatnich latach, przestała istnieć jako odrębny naród (wg spisu ludności z 2002 roku, liczba Alutorów wynosiła 12 osób). Posługiwali się językiem alutorskim, zaliczanym do czukocko-kamczackiej rodziny językowej. Regionem ich zamieszkiwania był Kraj Kamczacki, a także miejscowości Tymlat, Kicziga, Anapka, Tilicziki, Kultuszino, Oljutorka, Chailino i na wschodnim wybrzeżu przesmyku Kamczackiego. Spokrewnieni z narodem Koriaków (uznawani za ich podgrupę etniczną). Formowanie się narodu pod znacznym wpływem językowym i kulturowym Koriaków i Eskimosów. Prawdopodobnie spokrewnieni również z Czukczami, Itelmenami i Kerekami. Religia – szamanizm, kulty przodków i duchów. Do tradycyjnych zajęć narodu należało rybołówstwo i myślistwo, zajmowali się również hodowlą reniferów, z czym związana była sezonowa zmiana miejsca zamieszkania. Większa część połowu ryb trafiała do jukoli - tradycyjnej potrawy Alutorów - którą również karmili psy, używane jako zwierzęta pociągowe. Rybołówstwem morskim zajmowali się wiosną i jesienią. Używali mięsa i tłuszczu zwierząt morskich. Tłuszcz był również używany do oświetlenia. Od grudnia do lutego polowali na zwierzęta futerkow.
• Ałtajczycy (ałt. Алтай кижи Altaj kiži, dosł. „ludzie Ałtaju”; dawniej błędnie zwani Ojrotami) – naród pochodzenia turkijskiego, zamieszkujący głównie góry Ałtaj na terenie rosyjskiej Republiki Ałtaju. Ałtajczycy dzielą się na dwie grupy: grupa północna (m.in. Tubalarzy, Czełkacy, Kumandyjczycy i Szorowie) zajmowała się tradycyjnie myślistwem, zbieractwem i kopieniaczą uprawą roślin, grupa południowa (m.in. Teleuci i Telengici), do której przylgnęła nazwa Ojraci (a obecnie Ałtajczycy), składa się z hodowców i myśliwych, choć obecnie znaczenie polowania dla ich gospodarki jest coraz mniejsze; grupa ta jest pod silnym wpływem kultury mongolskiej, natomiast ich własny język ałtajski jest coraz częściej zastępowany rosyjskim. Liczebność grupy północnej szacowana była na ok. 20 tys., zaś południowej na 70 tys.
• Chakasi (nazwa własna: тадар tadar lub хоорай chooraj) – jeden z ludów turkijskich, zamieszkujący południową Syberię, głównie Chakasję i obwód kemerowski, o liczebności około 75 tysięcy (wg spisu powszechnego z 2002 r.). Używają języka chakaskiego (z grupy turkijskiej), w ostatnich latach coraz częściej wypieranego przez rosyjski. Zajmują się hodowlą owiec, kóz, bydła i koni, rzadziej uprawą ziemi i myślistwem. Niegdyś wyznawali szamanizm, a od XIX wieku ich religią jest głównie prawosławie. Zostali podporządkowani Rosji w XVIII wieku.
• Czukcze, Czukczowie (nazwa własna ԓыгъоравэтԓьэт [ɬəɣʔorawətɬʔat] lub оравэтԓьэт, ros. чукчи) – paleoazjatycki lud syberyjskich autochtonów zamieszkujący północno-wschodnią Rosję. Czukcze dzielą się na 2 grupy etnograficzne, różniące się trybem życia i sposobem prowadzenia gospodarki: Czauczu (czukoc. чаучу) – prowadzących koczownicze życie hodowców reniferów, żyjących w tundrze w głębi lądu, od których nazwy pochodzi przyjęta w większości języków nazwa całego narodu Ankałym (анкалын) – zamieszkujących stałe osady na wybrzeżach, zajmujących się głównie polowaniem na morskie ssaki. Do połowy XX w. Czuaczu stanowili ok. 75–80% wszystkich Czukczów, w okresie późniejszym ich udział w populacji spadł. Współcześnie większość Czukczów (zwłaszcza osiadłych) wyznaje prawosławie, jednak wielu przedstawicieli tego narodu zachowało przedchrześcijańskie wierzenia; także formalnie prawosławni zachowali wiele elementów dawnej religii. Rdzenna religia Czukczów była rodzajem szamanizmu, szeroko rozprzestrzenionego niegdyś na obszarze Syberii. W religii Czukczów dużą rolę odgrywał kult zwierząt, m.in.: niedźwiedzi polarnych, wielorybów i morsów. Dużą rolę odgrywały święte przedmioty – amulety, a także instrumenty muzyczne np. bębny, a także ogień. Duże znaczenie w religii miało przepowiadanie przyszłości przez szamanów.
• Czuwańcy (nazwa własna: этэль – etel, этал – etał) – autochtoniczny lud paleosyberyjski ze wschodniej Syberii (Rosja). Nazwa własna Czuwańców pochodzi z języka czukockiego i oznacza Jukagira. Obecnie Czuwańcy prowadzący tradycyjny, koczowniczy tryb życia porozumiewają się w dialekcie języka czukockiego, należącego do grupy paleoazjatyckiej, zaś Czuwańcy osiadli przeszli na język rosyjski. Tradycyjną religią był szamanizm, obecnie Czuwańcy formalnie wyznają prawosławie. W wieku XIX dla osiadłych Czuwańców – Markowców był charakterystyczny jukagirski typ gospodarowania, którego cechami było życie osiadłe, zaś głównym źródłem pozyskiwania pożywienia były polowania (zwłaszcza na dzikie renifery) i rybołówstwo. Duże znaczenie miała hodowla, wykorzystanie i sprzedaż psów pociągowych.
• Dołganie (nazwy własne: haкa, тыа-киhи, дулгаан) – jeden z ludów turkijskich zamieszkujący północną Syberię: półwysep Tajmyr i zachodnią Jakucję. Etnos ten liczy 7261 osób (dane ze spisu z 2002 r.).Prowadzą półkoczownicze życie, zajmując się hodowlą reniferów, myślistwem i rybołówstwem oraz zbieractwem. Część Dołganów osiadła w miastach na południu Tajmyru (Norylsk, Dudinka), gdzie w kontaktach z innymi osiadłymi mieszkańcami Dudinki posługują się językiem rosyjskim, często przenosząc go nawet na kontakty między sobą. Tradycyjną religią jest szamanizm, choć formalnie większość wyznaje prawosławie
• Eńcy (dawniej Jenisej-Samojedzi) – autochtoniczny etnos z północno-wschodniej Syberii (Rosja), zaliczany do Samojedów. Populacja Eńców liczy około 237 osób (w 2002 r. według wyników rosyjskiego spisu powszechnego); zamieszkują oni głównie półwysep Tajmyr, zwłaszcza w pobliżu ujścia Jeniseju. Używają języka enieckiego, należącego do grupy samojedzkiej. Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo, rybołówstwo oraz hodowla reniferów. Formalnie od XVIII wieku wyznają prawosławie, zachowali jednak wiele elementów swej tradycyjnej religii – szamanizmu.
• Eweni (ros. Эвены, dawniej Lamuci) - autochtoniczny etnos syberyjski, spokrewniony z Ewenkami i wraz z nimi określany dawniej jako Tunguzi. Eweni zamieszkują głównie obwód magadański i Kraj Kamczacki, Czukocję, wybrzeże Morza Ochockiego oraz północne rejony Jakucji. Wg danych z roku 2010 w Rosji żyje 22 383 Ewenów. Językiem ojczystym Ewenów jest język eweński, należącego do grupy tunguskiej (północnej) języków tungusko-mandżurskich. Język ten jest obecnie dość szybko wypierany przez język rosyjski i jedynie niespełna połowa Ewenów zna rodzimą mowę. Tradycyjnymi zajęciami Ewenów było na poły koczownicze myślistwo, rybołówstwo i hodowla reniferów. Do XIX wieku Eweni wyznawali szamanizm, następnie zostali schrystianizowani w obrządku prawosławnym przez Rosjan, zachowali jednak do dziś liczne przejawy dawnej wiary.
• Ewenkowie (dawna nazwa Tunguzi) – myśliwsko-zbierackie ludy, z grupy tunguskiej, zamieszkują południowo-środkową Syberię (Rosja). Niegdyś Ewenkowie byli wyznawcami szamanizmu i animizmu. Obecnie zamieszkujący w Rosji Ewenkowie są formalnie prawosławni, ale zachowali wiele elementów dawnych wierzeń. Chińscy i mongolscy Ewenkowie wyznają buddyzm oraz tradycyjne szamanistyczne wyznania. Tradycyjnie Ewenkowie mieszkali w jurtach, przenosząc się z miejsca na miejsce. Zajmowali się hodowlą reniferów, myślistwem i rybołówstwem. Czcili niedźwiedzia, podobnie jak Chantowie. Po jego zabiciu płakali i przepraszali go.
• Itelmeni, zwani dawniej Kamczadalami – etnos zaliczany do paleoazjatyckich, rdzenni mieszkańcy Kamczatki.Według wyników rosyjskiego spisu z 2002 narodowość itelmeńską zadeklarowało 3180 osób. Językiem ojczystym był itelmeński, ale obecnie większość mówi już tylko po rosyjsku. Żyją w południowej części Kamczatki. Od XIX wieku wyznają prawosławie. Zajmują się rybołówstwem i myślistwem. Dotychczas w nauce stosowano synonimiczne określenia Itelmeni i Kamczadale (preferując ten pierwszy termin), jednak spis powszechny z 2002 dawał możliwość zadeklarowania narodowości itelmeńskiej lub kamczadalskiej, stąd obecnie nie jest do końca jasne, czy nadal nazwa Kamczadale oznacza lud Itelmenów.
• Jukagirzy (nazwa własna Odul) – autochtoniczny etnos paleoazjatycki zamieszkujący północno-wschodnią Syberię w Rosji. Populacja Jukagirów liczy 1509 osób (2002r.). Jukagirzy zamieszkują tereny w dolnym biegu rzek Leny i Kołymy oraz w Jakucji. Zajmują się łowiectwem, rybołówstwem i hodowlą reniferów. Posługują się językiem jukagirskim, należącym do grupy języków paleoazjatyckich lub spokrewnionym z uralskimi (zdania badaczy w tym zakresie są podzielone). Coraz częściej dla Jukagirów językiem ojczystym jest rosyjski. Jukagirzy zamieszkiwali niegdyś większe niż obecnie terytorium, zostali jednak wyparci z niego przez sąsiednie narody, głównie tunguskie oraz Jakutów. W XVII wieku Jukagirzy zostali podbici przez Rosję. Do XVIII wieku tradycyjną religią był szamanizm, następnie Jukagirzy zostali przymusowo schrystianizowani przez Rosjan i obecnie przedstawiciele tego narodu formalnie należą do kościoła prawosławnego.
• Kamasyńcy, zwani też Południowymi Samojedami (nazwa własna: калмажи kałmaży) – naród samojedzki zamieszkujący południową część środkowej Syberii. Kamasyńcy zamieszkiwali górskie rejony Kraju Krasnojarskiego (w okolicach rzek Mana i Kan) oraz w Chakasji, z dala od obszarów zajmowanych przez pozostałe ludy samojedzkie Ich ojczystym językiem był język kamasyjski, należący do południowego zespołu języków samojedzkich. Ostatnia osoba posługująca się tą mową zmarła w 1989 r. Kamasyńcy zostali praktycznie całkowicie zasymilowani przez osadników rosyjskich jeszcze w końcu XIX w., pozostali przejęli język i kulturę Chakasów. Jakkolwiek pojedyncze osoby z tego narodu zachowały jeszcze przez dłuższy własną świadomość narodową (czego wyrazem było m.in. przetrwanie ich języka niemal do końca XX w.), to jednak rosyjskie spisy powszechne nie uwzględniały kategorii narodowość kamasyjska, stąd nie jest jasne czy, i ewentualnie kiedy naród ten wymarł ostatecznie.
• Kerekowie, Kerecy – (własna nazwa: аӈӄалҕакку „ludzie nadmorscy”, каракыкку – od czuk. кэрэкит) wymierający, autochtoniczny etnos paleoazjatycki ze wschodniej Syberii. Tradycyjne wierzenia Kereków charakteryzują się kultami przodków i zwierząt, przejawiającymi się w rytuałach pamięci i dziękczynienia. 
• Ketowie (dawna nazwa: Ostiacy jenisejscy, nazwa własna: w l. poj. ket - człowiek, w l. mn. deng - ludzie) – autochtoniczny etnos paleoazjatycki z zachodniej Syberii (Rosja).Populacja Ketów liczy 1494 osoby (2002 r.); zamieszkują oni głównie niewielki obszar na wschód od Jeniseju - w dolnym i środkowym biegu tej rzeki, w Kraju Krasnojarskim (zwłaszcza rejon turuchański). Używają języka ketyjskiego - ostatniego żywego języka z rodziny jenisejskiej, którą współcześnie zaliczany bywa do hipotetycznej grupy języków dene-jenisejskich. W ostatnich latach dla coraz większej liczby Ketów językiem ojczystym jest rosyjski, który szybko wypiera rodzimy język ketyjski. Obecnie jedynie ok. 40% Ketów posługuje się własnym językiem. Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo, rybołówstwo oraz hodowla reniferów. Tradycyjnymi religiami są animizm i szamanizm, choć formalnie większość wyznaje prawosławie.
• Koriacy – lud zaliczany do paleoazjatyckch, zamieszkujący głównie Koriację, część Kraju Kamczackiego[1]. Blisko spokrewniony z Czukczami. Koriacy zamieszkują we wschodniej Syberii (Rosja), głównie półwysep Kamczatka w jego północnej części, gdzie w 1930 roku utworzono Koriacki Okręg Autonomiczny. Poza tym żyją w obwodzie magadańskim i Czukockim Okręgu Autonomicznym. Od XVIII wieku wyznają prawosławie, zachowali jednak liczne przeżytki poprzedniej religii – szamanizmu. Koriacy tradycyjnie dzielą się na dwie grupy. Jedną z nich stanowią zamieszkujący w głębi lądu półkoczownicy, zajmujący się głównie hodowlą reniferów; w czasach ZSRR część z nich przeszła na życie osiadłe, prowadząc działalność gospodarczą w obrębie kołchozów, zaś po rozpadzie tego kraju i kryzysie gospodarczym powróciła do tradycyjnego trybu życia. Druga grupa Koriaków tradycyjnie prowadzi osiadły tryb życia, zamieszkuje stałe osiedla na wybrzeżu i zajmuje się głównie polowaniami na morskie ssaki i rybołówstwem.
• Nanajowie (ros. нанайцы), dawna rosyjska nazwa Goldowie – lud tunguski zamieszkujący tereny dalekiego wschodu Syberii (Rosja), nad dolnym Amurem i Ussuri. Liczebność Nanajów wynosi ok. 17 tysięcy, z czego 12 003 żyje w Federacji Rosyjskiej (spisu z 2010), a 4640 w Chinach (2000). Posługują się językiem nanajskim z grupy tungusko-mandżurskiej. Od XIX wieku prawosławni, lecz zachowali też pierwotne wierzenia animistyczne oraz szamanizm. Nanajowie zajmują się myślistwem, rybołówstwem, hodowlą. Mają dobrze rozwinięte kowalstwo, obróbkę kości i ornamentowanie odzieży. Goldem był Dersu Uzała, opisany przez rosyjskiego etnografa Władimira Arsienjewa.
• Negidalowie – autochtoniczna tunguska grupa etniczna ze wschodniej Syberii (Rosja).Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo i rybołówstwo. Tradycyjną religią Negidalów był szamanizm, obecnie zachowały się tylko jego przeżytki, a formalnie naród ten wyznaje prawosławie.
• Nganasanie (dawniej „Tawgijczycy”, rzadziej „Tawgi-Samojedzi”; nazwa własna няа – njaa) – autochtoniczna grupa etniczna z północno-wschodniej Syberii (Rosja), zamieszkująca głównie półwysep Tajmyr. Nganasanie zaliczani są do Samojedów. W roku 1926 populacja Nganasanów wynosiła 807 osób, w roku 1989 – 1278. Według oficjalnego spisu ludności w roku 2002 populacja liczyła 834 osoby. Używają języka nganasańskiego, należącego do grupy samojedzkiej. Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo, rybołówstwo oraz hodowla reniferów. Formalnie wyznają prawosławie, zachowali jednak wiele elementów swej tradycyjnej religii – szamanizmu.
• Nieńcy (ros. не́нцы, nazwa własna: ненэць, l. mn. nienycja, dawniej nazywani Samojedami, Jurat-Samojedami lub Juratami) – naród uralski zaliczany do Samojedów, zamieszkujący północno-wschodni skrawek Europy i leżące przy nim azjatyckie obszary północno-zachodniej Syberii. Prowadzili tradycyjnie koczowniczy tryb życia. Ich głównym pożywieniem są renifery. Wykorzystują je także do robienia odzieży. Tradycyjnymi zajęciami Nieńców było na wpół koczownicze myślistwo i rybołówstwo. Polowano na większość gatunków zwierząt zamieszkujących obszary zajmowane przez Nieńców, m.in. na dzikie renifery. Ponadto Nieńcy zajmowali się hodowlą udomowionych reniferów, jednak to zajęcie stało się dominującą gałęzią gospodarki tego ludu dopiero od połowy XVIII w. Na obszarach nadmorskich pewne znaczenie miało polowanie na ssaki morskie. W okresie radzieckim gospodarka nieniecka przeszła znaczące zmiany. Większość Nieńców znalazło zatrudnienie w przemyśle (głównie rybnym, od lat 80. też naftowym i gazowym) i zarzuciło koczowniczy tryb życia. Hodowla reniferów straciła nieco na znaczeniu, jednak nadal część rodzin prowadziła tradycyjną gospodarkę i związany z nią koczowniczy tryb życia. Działalność ta prowadzona była w obrębie kołchozów. Obecnie koczownicza hodowla renów stanowi źródło utrzymania dla większej niż w okresie ZSRR części Nieńców, niemniej jednak stanowią oni mniejszość populacji. Większość tego ludu zamieszkuje stałe osady i pracuje przy eksploatacji naturalnych bogactw tundry i tajgi oraz usługach. Tradycyjna religia Nieńców zaliczana była, podobnie jak wierzenia innych syberyjskich ludów, do szamanizmu. Nieńcy wierzyli w liczne duchy władające poszczególnymi elementami otaczającej ich rzeczywistości: niebem, ziemią, ogniem, rzekami, zjawiskami przyrody, itd. Już w XIX w. część Nieńców, przyjęła prawosławie. Obecnie większość Nieńców formalnie wyznaje prawosławie, zaś niezbyt wielkie grupy koczowników pozostały nieschrystianizowane. Jednak także wśród formalnie prawosławnych pozostały elementy dawnych wierzeń, tym silniejsze, im bardziej ich życie związane jest z tradycyjnym stylem życia.
• Niwchowie, Niwchi (własna nazwa: нивхгу, ниғвӈгун „ludzie, naród” – od нивх „człowiek”), używa się również dawnej nazwy – Gilacy гиляки (tung. гилэкэ — od гилэ „łódka”) – autochtoniczny lud paleoazjatycki, zamieszkujący na wschodzie Rosji, głównie u ujścia rzeki Amur, a także na wyspie Sachalin i w Japonii. Tradycyjnymi zajęciami tego etnosu są rybołówstwo i łowiectwo, ale także hodowlą reniferów, z czym związana jest sezonowa zmiana miejsca zamieszkania. Dużą rolę w kulturze Niwchów stanowi łowiectwo i hodowla psów. Niwchowie wyznają prawosławie i szamanizm. Wierzenia religijne Niwchów opierały się na animizmie i kultach lokalnych, wierze w duchy zamieszkujące wszędzie – na niebie, na ziemi, w wodzie, w tajdze. Istotną rolę odgrywał kult niedźwiedzia. 
• Oroczanie (nazwa własna Nani) – autochtoniczna tunguska grupa etniczna ze wschodniej Syberii (Rosja). Nie należy mylić tego narodu z noszącymi podobne miana ludami tunguskimi; Orokowie (nazwa własna ulta, ulcha), zamieszkują północny Sachalin, zaś Orocy – północne Chiny. Populacja Oroczan liczy 686 osób (rosyjski spis powszechny z 2002 r.); zamieszkują oni głównie w Kraju Chabarowskim. Używają języka oroczańskiego, należącego do grupy mandżuskiej języków tungusko-mandżurskich, choć w ostatnich latach jest on szybko wypierany przez rosyjski i obecnie jedynie mniejszość (ok. 17%) Oroczan posługuje się rodzimym językiem. Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo i rybołówstwo oraz zbieractwo. Tradycyjną religią Oroczan był szamanizm, obecnie zachowały się tylko jego przeżytki, a formalnie naród ten w większości wyznaje prawosławie i buddyzm. Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo i rybołówstwo oraz zbieractwo. Tradycyjną religią Oroczan był szamanizm, obecnie zachowały się tylko jego przeżytki, a formalnie naród ten w większości wyznaje prawosławie i buddyzm.
• Samojedzi – zbiorcza nazwa kilku autochtonicznych narodów zamieszkujących północno-zachodnią Syberię (Rosja), używających języków z grupy samojedzkiej, należącej do rodziny uralskiej. Ludy te mają własne okręgi autonomiczne: Nieniecki i Jamalsko-Nieniecki. Do Samojedów zaliczają się następujące, istniejące do dziś narody:

Nieńcy (dawniej: Samojedzi, Juraci, 41 302 osoby)

Eńcy (dawniej: Jenisej-Samojedzi, 237 osób)

Nganasanie (dawniej: Tawgijczycy, Tawgi-Samojedzi, 834 osoby)

Selkupowie (dawniej: Ostiak-Samojedzi, 4249 osób)

Spośród wymarłych narodów samojedzkich najdłużej, do XX w. przetrwali Kamasyńcy (Południowi Samojedzi).

• Selkupowie (dawniej „Ostiak-Samojedzi”) – autochtoniczni mieszkańcy zachodniej Syberii (Rosja), zaliczani do Samojedów. Istnieją dwie grupy Selkupów: północna, określająca się mianem солькуп (solkup) i шолькуп (szolkup) oraz południowa, nazywająca siebie чумыль куп (czumyl kup), суссе кум (susse kum) i шош кум (szosz kum). Populacja Selkupów liczy 4249 osób (spis z 2002 r.); zamieszkują głównie obwody tiumeński i tomski oraz Kraj Krasnojarski. Używają języka selkupskiego, należącego do grupy samojedzkiej, choć w ostatnich latach jest on szybko wypierany przez rosyjski i obecnie jedynie 1/3 Selkupów posługuje się ojczystym językiem. Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo, rybołówstwo oraz hodowla reniferów. Tradycyjnymi religiami są animizm i szamanizm, choć formalnie większość wyznaje prawosławie.
• Szorowie – jeden z ludów tureckich zamieszkujący Rosję, w południowo-wschodniej części Syberii zachodniej, przede wszystkim na południu obwodu kemerowskiego, a także w niektórych rejonach Chakasji, Republiki Ałtaju, Kraju Krasnojarskiego i Kraju Ałtajskiego. Naród liczył około 13 tysięcy w 2010 roku, z tym że tylko ok. 2,8 tys. używa własnego języka. Dzieci praktycznie nie uczą się języka szorskiego. Język wypierany jest przez rosyjski. Od XVIII wieku wyznają prawosławie, choć przetrwały praktyki szamanistyczne i animistyczne. Szorowie zajmowali się tradycyjnie pasterstwem, myślistwem i handlem. Handlowali orzeszkami limbowymi i wyrobami metalowymi własnej produkcji. Hutnictwo upadło pod wpływem konkurencji kowali rosyjskich.
• Telengici (ros. Теленгиты, nazwa własna Телесы - Telesy) - niewielka turecka grupa etniczna, zamieszkujący w górach Ałtaju, w południowej Syberii (Rosja), w autonomicznej Republice Ałtaju, głównie w rejonach kosz-agackim i ułagańskim Według wyników spisu powszechnego w 2002 r. Federację Rosyjską zamieszkiwało 2.399 Telengitów.
• Teleuci (ros. Телеуты, nazwa własna тадар - tadar, байат-пачат - bajat paczat) – turecka grupa etniczna, zamieszkująca w południowej Syberii (Rosja), głównie w obwodzie kemerowskim. Ojczystym językiem jest południowy dialekt języka ałtajskiego, należącego do grupy języków tureckich; w ostatnich latach dla coraz większej liczby Teleutów językiem ojczystym jest język rosyjski.  Teleuci wyznają głównie szamanizm. Według wyników spisu powszechnego w 2002 r. Federację Rosyjską zamieszkiwało 2650 Teleutów.
• Tofalarzy lub Karagasi (ros. Тофалары) – jeden z ludów tureckich zamieszkujący wschodnią część Gór Sajan w obwodzie irkuckim (rosyjska Syberia). Jeden z najmniejszych narodów Rosji, liczący 654 osoby (2002 r.), z czego tylko 20–30 ludzi używa języka tofalarskiego. Tradycyjnie zajmowali się myślistwem. Pod wpływem Rosjan wykształciła się wśród nich zamożniejsza warstwa zajmująca się handlem i transportem. Do dziś wyznają szamanizm i żyją w krytych korą i skórami szałasach.
• Tubalarzy (ros. тубалары, nazwa własna Туба, w l. mn. Тубалар) – niewielka turecka grupa etniczna, zamieszkująca w południowej Syberii (Rosja), głównie w północnej części autonomicznej rosyjskiej Republiki Ałtaju. Ojczystym językiem jest dialekt języka ałtajskiego, należącego do grupy języków tureckich; w ostatnich latach dla coraz większej liczby Tubalarów językiem ojczystym jest język rosyjski. Tubalarzy byli niegdyś wyznawcami szamanizmu, obecnie wyznają głównie buddyzm.
• Tuwińcy (dawniej Urianchajcy, Sojoci, czasem nazywani Tuwijczykami) – naród turkijski, żyjący w Tuwińskiej Republice Autonomicznej w południowej Syberii, w Mongolii (24 tys.) i Chinach. Społeczność Tuwińców w Rosji liczy 264 tysiące osób (w 2010)[2]. Mongolscy Tuwińcy zasymilowali się wśród Mongołów i nie używają już własnego języka tuwińskiego. Tuwińcy dzielą się na dwie grupy. Wschodni Tuwińcy, nazywani Todżyńcami, stanowią około 5% społeczności, od reszty Tuwińców odróżnia ich tradycyjny sposób gospodarowania: są myśliwymi i hodowcami reniferów. Zajęciem reszty Tuwińców była hodowla bydła. Obecnie prowadzą półosiadły tryb życia, mieszkają, podobnie jak Mongołowie, w jurtach. Pierwotną religią Tuwińców był szamanizm, współcześnie praktykowany przez nielicznych. Od XVIII wieku zdecydowana większość ludności tuwińskiej wyznaje buddyzm tybetański.
• Udehejczycy, także: Udehejcy, Udegejczycy i Udegejcy (nazwa własna: udee, uddee, udehe) – autochtoniczna tunguska grupa etniczna ze wschodniej Syberii. Populacja Udehejczyków liczy 1496 osób (rosyjski spis powszechny z 2010 r.); zamieszkują oni głównie północny wschód Kraju Nadmorskiego i południowy wschód Kraju Chabarowskiego – w górach Sichote-Aliń i w pobliżu prawych dopływów Ussuri i Amuru. Największym skupiskiem Udehejców jest wieś Agzu.Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo i rybołówstwo oraz zbieractwo. W ostatnich latach dość istotną rolę dla gospodarczego bytu przedstawicieli tego ludu odgrywa zbieranie żeń-szenia. Tradycyjną religią Udehejczyków był szamanizm, obecnie zachowały się tylko jego przeżytki, a formalnie naród ten w większości wyznaje prawosławie.
• Ulczowie (nazwa własna Nani) – autochtoniczna tunguska grupa etniczna ze wschodniej Syberii (Rosja). Populacja Ulczów liczy 2765 osób (rosyjski spis powszechny z 2010 r.); zamieszkują oni głównie (w 90%) rejon ulczski w Kraju Chabarowskim. Używają języka ulczyjskiego, należącego do języków tungusko-mandżurskich, choć w ostatnich latach jest on szybko wypierany przez rosyjski i obecnie jedynie mniejszość (ok. 25%) Ulczów posługuje się rodzimym językiem. Tradycyjnymi zajęciami tego ludu są myślistwo i rybołówstwo oraz zbieractwo. Tradycyjną religią Ulczów był szamanizm, obecnie zachowały się tylko jego przeżytki, a formalnie naród ten w większości wyznaje prawosławie.