Czteroksiąg konfucjański

Czteroksiąg konfucjański – zbiór czterech najważniejszych ksiąg stanowiących wykładnię filozofii konfucjańskiej. Zostały zebrane przez Zhu Xi (1130-1200) jako uzupełnienie Pięcioksięgu konfucjańskiego.

W skład Czteroksięgu wchodzą:

• Wielka Nauka (Daxue) – zwięzła i systematyczna prezentacja konfucjańskiej filozofii społecznej z komentarzem
• Doktryna Środka (Zhongyong) – metafizyczne uzasadnienie konfucjańskiej filozofii społecznej. W dziele tym skupiają się niektóre główne idee konfucjanizmu, buddyzmu i taoizmu, pod wieloma względami służy jako pomost między tymi ideologiami. Doktryna Środka – jedna z ksiąg wchodzących w skład Czteroksięgu konfucjańskiego. Jej autorstwo przypisuje się Zi Si, ale w powstała ona później. Pierwotnie był to jeden z rozdziałów Liji. 
• Dialogi konfucjańskie (Lunyu) – aforyzmy, maksymy i krótkie przypowieści Konfucjusza, spisane przez jego uczniów. Wyłożona jest w niej istota moralności (Ren) Dialogi konfucjańskie – dzieło o 20 rozdziałach i 497 wersach, zawierające aforyzmy, maksymy i krótkie przypowieści Konfucjusza (551-479 p.n.e.), spisane przez jego uczniów, prawdopodobnie przez drugie ich pokolenie. Tytuł -Lunyu pojawił się w czasie dynastii Han (206 p.n.e.-220 n.e.). Pod koniec panowania Hanów dawniejsze wersje zastąpiła nowa kompilacja. Najważniejszym wydaniem dzieła była krytyczna edycja z 1190 roku, opracowana przez Zhu Xi. Konfucjusz wyznawał zasadę zhengming polegającą na tym, że każdy powinien zachowywać się i być traktowanym w zależności od pozycji społecznej jaką zajmuje. "Niech władca będzie władcą, minister ministrem, ojciec ojcem, a syn synem", w odróżnieniu do zasad taoizmu, który zakładał w tej mierze całkowity anarchizm. Jego nauka jest odpowiednikiem europejskiego humanizmu, odwołuje się do przyrodzonej człowiekowi cnoty, którą należy wydobyć na jaw za pomocą zdecydowanie nie mistycznych metod samopoznania. Z tym zastrzeżeniem, że mniejszą rolę odgrywa w nich typowy dla Zachodu indywidualizm, a większą jednostka jako element społeczności. Dla Konfucjusza cnota jest nagrodą samą w sobie, należy być szlachetnym, nawet jeżeli się to nie opłaca. Celem doktryny mędrca było wprowadzenie pokoju i osiągnięcie harmonii.
• Księga Mencjusza (Mengzi) – księga traktująca o sposobach stawania się dojrzałym człowiekiem: cnotliwym, życzliwym i prawym. Zatem Mèngzǐ to starożytny chiński traktat filozoficzny, będący częścią czteroksięgu konfucjańskiego. Określany też jako Księga Mencjusza. Księga pierwotnie składała się z 11 pian (woluminów), jak twierdzi poświęcony jej wpis w Han Shu. Kronika ta nie wspomina też by istniały do niej jakieś komentarze. Pierwszy zachowany komentarz pochodzi z II w. n.e. i jest autorstwa Zhao Qi (趙岐, zm. w 201 r. n.e.). W przedmowie do swego komentarza, Zhao zaznaczył, że księga Mengzi składała się z siedmiu rozdziałów „wewnętrznych” i czterech „zewnętrznych” (co jest zgodne z notatką w Han Shu), które on, uznając za niskiej wartości, odrzucił. Do dnia dzisiejszego zachowało się bardzo niewiele cytatów z Mencjusza, które nie pochodzą z typowego tekstu, zachowanego przez Zhao Qi, a pochodzących z dzieł jemu współczesnych lub go poprzedzających. Dwa zbiory powiedzeń Mencjusza, wykraczające poza tekst Mengzi są dużo późniejsze (tworzone przez autorów z XVIII i XIX w.). Sugeruje to, że odrzucone przez Zhao „rozdziały zewnętrzne” faktycznie nie zawierały wiele materiału, ocenianego wysoko przez starożytnych filozofów. Zachowany tekst składa się z siedmiu woluminów, dzielonych na dwie części – taki podział na 14 rozdziałów zachowuje większość współczesnych wydawnictw. Zawierają one krótkie wypowiedzi Mencjusza i jego dłuższe dialogi z uczniami. Z opisanej w rozdziale pierwszym rozmowy z królem Hui z państwa Liang, w której zwraca się on do Mencjusza jak do starego człowieka, można wnosić, że przynajmniej ten rozdział opisuje poglądy Mencjusza jako dojrzałego filozofa. W okresie wczesno cesarskim za najważniejszego propagatora myśli konfucjańskiej uważano raczej Xunzi, niż Mencjusza. Aż do okresu songowskiego tekst Mengzi nie był uważany za „kanoniczny”, aczkolwiek tworzono do niego liczne komentarze. Powstanie bardzo wpływowej szkoły neokonfucjańskiej, której przedstawiciele, w szczególności Zhu Xi zwrócili uwagę na Mencjusza, spowodowało odsunięcie Xunzi w cień. Komentarz Zhu Xi do Mengzi pt. Mengzi Jizhu był najważniejszym opracowaniem tej księgi aż do czasów dynastii Qing. Zhu Xi doprowadził też do podniesienia rangi Księgi Mencjusza i ustanowienia jej jednym z kluczowych tekstów konfucjańskich, częścią cztero- i trzynastoksięgu konfucjańskiego.