Orchid Island i lud Tao

Wyspa Orchidei, znana również pod innymi nazwami, leży u południowo-wschodnich wybrzeży Tajwanu, której częścią jest Wyspa Orchidei. Jest oddzielona od wysp Batanes na Filipinach kanałem Bashi w cieśninie Luzon. Wyspa i pobliska Wyspa Małej Orchidei są zarządzane jako gmina Lanyu w hrabstwie Taitung, która jest jedną z dwóch wyspiarskich gmin tego hrabstwa (drugą jest gmina Lyudao).

Najlepsze rzeczy w życiu nie są łatwe i dotarcie na Wyspę Orchidei należy do tej kategorii. Łodzie i loty na tę wulkaniczną wyspę o powierzchni 46 km2 (18 mil kwadratowych) są często odwoływane z powodu złej pogody. Jednakże, wszyscy, którzy dotrą do tego odległego miejsca – położonego 60 km (37 mil) na południe od Green Island i w tej samej odległości na wschód od Parku Narodowego Kenting – opisują je jako najważniejszy moment ich pobytu na Tajwanie. Jest niezagospodarowana, dziewicza i zupełnie inna niż pozostałe części kraju.

Tao znają ją również jako Ma'ataw („pływająca w morzu”) lub Irala („zwrócona twarzą do góry”); to drugie określenie jest przeciwstawiane nazwie Tao na stałym lądzie Tajwanu – „Ilaod” („w stronę morza”). W XVII wieku pojawiała się na japońskich mapach jako „Tabako”, nazwa zapożyczona z języka francuskiego i angielskiego jako „Tabaco”. Filipińczycy nadal znają ją jako Botel Tobago, nazwę dawniej używaną również w języku angielskim. Mniejsza Wyspa Orchidei była również znana jako „Mały Botel-Tobago”. 

„Wyspa Orchidei” to kalka chińskiej nazwy, zapisana tradycyjnymi znakami 蘭嶼, chociaż ściśle rzecz biorąc drugi znak oznacza wysepkę, a nie wyspę. Nazwa honoruje lokalne storczyki Phalaenopsis i została ustanowiona przez rząd Republiki Chińskiej w 1947 roku. Czasami jest również znana jako Lanyu lub Lan Yu, pochodząca z romanizacji pinyin mandaryńskiego zapisu nazwy (chiński mandaryński: 蘭嶼; pinyin: Lányǔ). Jest również znana w tajwańskim hokkien chińskim: 蘭嶼; Pe̍h-ōe-jī: Lân-sū. 

Chińczycy wcześniej znali wyspę jako „Wyspę Rudych Głow” (chiński mandaryński: 紅頭嶼; pinyin: Hóngtóuyǔ; tajwański hokkien: 紅頭嶼; Pe̍h-ōe-jī: Âng-thâu-sū), co nawiązywało do północno-zachodnich szczytów górskich wyspy, które przypominają czerwone ludzkie głowy, gdy oświetla je zachodzące słońce. Znaki te zostały zapożyczone do języka japońskiego jako Kōtōsho podczas rządów Chińczyków na Tajwanie.

Mieszka tu około 4000 ludzi Tao, którzy są jedynym rdzennym plemieniem zamieszkującym wyspy na Tajwanie. Dla nich Wyspa Orchidei to Pongso no Tao. Nadal budują kajaki i w tradycyjny sposób polują na latające ryby. Niektórzy nadal mieszkają w domach półpodziemnych (znacznie lepiej w tajfunie niż w nowoczesnych betonowych skrzyniach), a starsi członkowie plemienia często chodzą jedynie w przepasce na biodrach. Życie jest oczywiście zdominowane przez ocean.

Jest tu kilka uroczych, choć słabo wykorzystywanych plaż – na przykład ta w zatoce Dongqing – ale dla wielu prawdziwymi skarbami Orchid Island są jej fauna i flora. 

Na wyspie Orchid Island występuje wiele gatunków roślin tropikalnych, wiele z nich dzieli z tropikalną Azją, ale także wiele gatunków endemicznych: 35 gatunków roślin nie występuje nigdzie indziej. Na przykład Pinanga tashiroi to gatunek palmy, którego nie można znaleźć nigdzie indziej niż na wyspie Orchid Island.  Duża część wyspy jest zalesiona i znajdują się tam fragmenty pierwotnej dżungli. W tych miejscach latające lisy (właściwie gatunek dużego nietoperza) i gatunek sowy, niespotykany nigdzie indziej na Ziemi, zamieszkują swoje domy.

Zielone żółwie morskie budują gniazda na wyspie, która jest otoczona rafami koralowymi. 

Wody wokół wyspy zamieszkują cztery gatunki węży morskich. Wieloryby garbate były historycznie powszechne w tym rejonie, a w latach 2000 były stale widywane, co oznaczało pierwszy powrót gatunku do wód tajwańskich od czasu zaprzestania wielorybnictwa. Obserwacje są zgłaszane niemal każdego roku, chociaż wieloryby nie pozostają tu na długo, jak kiedyś. Wyglądają raczej na migrujących gości.

Ludzie Tao to austronezyjska grupa etniczna, podobnie jak inne rdzenne ludy Tajwanu. Jednak nadal nie wiadomo, jak i skąd zasiedlili Wyspę Orchidei. W przeciwieństwie do innych rdzennych grup tajwańskich, mówią zachodnim językiem malajo-polinezyjskim i przypuszcza się, że są bliżej spokrewnieni z grupami etnicznymi Filipin, w szczególności ludem Ivatan. Powszechna teoria śledząca ich pochodzenie zakłada, że ​​ich przodkowie opuścili archipelag Batanes na Filipinach i osiedlili się na Wyspie Orchidei około 800 lat temu. To rozumowanie opiera się przede wszystkim na podobieństwach językowych ludu Ivatan i Tao. Wydaje się również, że te dwie grupy handlowały kozami, świniami, bronią i złotem do około 300 lat temu z powodu ciągłych wojen.

Badanie genetyczne z 2011 r. wykazało, że lud Tao jest genetycznie bliżej spokrewniony z innymi rdzennymi ludami Tajwanu na kontynencie tajwańskim niż z ludem Ivatan z Filipin. Jednak zarówno Tao, jak i Ivatan mówią blisko spokrewnionymi językami zachodnim malajsko-polinezyjskim i istnieją dowody na ograniczony przepływ genów między tymi grupami. Autorzy doszli do wniosku, że wyspa Orchid została zasiedlona niezależnie od Tajwanu we wczesnym okresie ekspansji austronezyjskiej (około 4000 lat temu), a nie z Wysp Batanes, jak wcześniej sądzono. Długoterminowe kontakty handlowe i ograniczone małżeństwa mieszane doprowadziły do ​​silnej wymiany kulturowej i językowej między grupami w kolejnych tysiącleciach. Oprócz ludu Tao z wyspy Orchid, rośnie populacja etnicznych Chińczyków.

Ludzie Tao mają kulturę morską, a wielkie znaczenie rytualne i duchowe przypisuje się budowie łodzi i rybołówstwu. Ich sposób życia został zagrożony przez ciągłą emigrację na kontynentalny Tajwan w poszukiwaniu pracy i edukacji. W rezultacie kontynuacja dawnych tradycji została utrudniona. Pomimo powiązania zarówno z innymi rdzennymi ludami Tajwanu, jak i rdzennymi filipińskimi populacjami Batanic, ludzie Tao pozostają wyjątkowi w swoich zwyczajach i praktykach kulturowych.

Ludzie Tao byli częściej rejestrowani pod egzonimem „ludzie Yami” w oficjalnych dokumentach i literaturze akademickiej po tym, jak japoński antropolog Torii Ryuzo wymyślił tę nazwę w 1897 roku. Jednak jako zbiorowość mieszkańcy wyspy Orchid zazwyczaj preferują „ludzie Tao” jako swój identyfikator grupowy. Niedawno złożyli petycję do Rady Ludności Tubylczej rządu Tajwanu o używanie nazwy „Tao” zamiast „Yami”. Powołując się na zagrożenia dla swojej kultury i zdrowia, ludzie Tao protestowali przeciwko elektrowni odpadów nuklearnych zbudowanej na ich wyspie przez rząd w 1982 r. i opowiadali się za jej usunięciem.

Rytuały i religia

Z powodu westernizacji ich rdzenne wierzenia połączyły się z praktykami chrześcijańskimi. W rezultacie mają system wierzeń złożony z komponentów wierzeń przodków i ideologii chrześcijańskich.Przodkowie systemów wierzeń Tao składali się z kilku warstw, z których każda była domem dla różnych bogów i duchów. 

Pierwsza warstwa jest domem głównego boga, Simo-Rapao, który nadzoruje wszystkich innych bogów. Zgodnie z mitologią Tao stworzył on pierwsze dwie osoby na Ziemi z kawałka skały i kawałka bambusa. Wymierza kary i jest odpowiedzialny za wszystkie klęski żywiołowe, które dotykają wyspę. Sio-Mima pochodzi z drugiej warstwy kosmogonii Tao. Uważa się, że kontroluje resztę świata, uważaną za zdominowaną przez białych ludzi. 

Trzeci poziom jest domem Si-Toriao i Si-Lovolovoin. Si Toriao rzekomo kontroluje deszcz i błyskawice, podczas gdy Si-Lovolovoin służy jako posłaniec do wszystkich bogów. 

W ostatniej warstwie ich starożytnego systemu wierzeń religijnych znajdują się złośliwi bogowie, którzy mogą ukarać ludy Tao inwazjami gąsienic i szarańczy.

Przodkowie ludu Tao wierzyli, że boginie są odpowiedzialne za narodziny ich dzieci. Zgodnie z ich tradycją, dla każdej płci istniały osobne boginie. Te boginie dyktowały narodziny i życie populacji Tao. Długość życia jednostki była ustalana przez rozbicie kokosa i pomiar wylewającego się soku.

Podczas gdy ich przodkowie opierali się na dyktacie bogów, lud Tao rzadko przestrzega tak rygorystycznego systemu wierzeń dzisiaj. Zamiast tego ich system wierzeń jest wymieszany ze składnikami chrześcijaństwa i pozostałościami ich przeszłych wierzeń. Obecnie wielu ludzi Tao przeszło na chrześcijaństwo (zwłaszcza odłamy katolicyzmu i protestantyzmu). Jednak wiele z ich tradycyjnych ideologii chrześcijańskich jest zamglonych przez przestrzeganie starożytnych przesądów. 

Ludzie Tao bardzo boją się anito, zbioru złych duchów, nawet bardziej niż czczą wszechmocnego Boga.

Wierzą, że gdy ktoś umiera, jego dusza wędruje do Malavang a Pongso, Białej Wyspy, podczas gdy reszta pomniejszych dusz z wnętrza staje się anito. W wyniku tej wiary odczuwają niekontrolowany strach przed zmarłymi. Gdy osoba Tao jest bliska śmierci, krewni i przyjaciele stoją przy jej łożu śmierci w pełnym rynsztunku bojowym, aby odeprzeć złe duchy. Po rozpoczęciu pogrzebu uczestnicy łowią kraby i ryby, które mają być ugotowane i zjedzone tego dnia na pamiątkę zmarłego.

Nie ma konkretnej ceremonii wejścia w dorosłość. Chłopiec jest uważany za dorosłego, gdy osiągnie wiek 18 lub 19 lat, a dziewczynka za dorosłą, gdy skończy 16 lub 17 lat. Mężczyzna Tao jest uznawany za zdolnego do małżeństwa, gdy bierze udział w drużynie rybackiej i może samodzielnie wykonywać swoje obowiązki rybackie. Kobiety muszą być biegle w uprawie taro i tkaniu tkanin. Gdy obie strony osiągną zdolność do zawarcia małżeństwa, krewni obu rodzin formalnie oświadczają się rodzicom kobiety poprzez wręczenie prezentów. Jeśli jej rodzice zaakceptują te ofiary, akceptują oświadczyny w sposób niejednoznaczny.

Wędkarstwo i ceremonia z tym związana

Ludzie Tao są jedynymi rdzennymi mieszkańcami Tajwanu o kulturze morskiej. Ludzie Tao dzielą swój rok na trzy oddzielne sezony połowowe: rayon, teyteyka i amyan. Rayon jest odpowiednikiem wiosny i trwa od lutego do maja. Uważa się, że jest to sezon latających ryb, podczas którego mężczyźni łowią ryby na cele ceremonialne. Teyteyka trwa od czerwca do października i oznacza koniec okresu, w którym można łowić ryby latające na powierzchni. Wreszcie sezon amyan oznacza czas w roku spędzony na oczekiwaniu na powrót latających ryb. Ten sezon trwa od listopada do stycznia. W ciągu dwóch ostatnich sezonów nie można łowić ryb na cele ceremonialne. W tych okresach poza sezonem ludzie Tao zajmują się produkcją dóbr i rekreacją. Rybołówstwo jest głównym sposobem, w jaki mężczyźni Tao mogą zarabiać na życie na wyspie.

Istotnym elementem życia Tao jest budowa łodzi rybackich (tatala). Jako urządzenie wykorzystywane do ich jedynej metody zabezpieczenia pożywienia i zysku pieniężnego, kładą duży nacisk na produkcję tych łodzi. Tworzą swoje łodzie przy użyciu wielu drewnianych desek ukształtowanych za pomocą topora. Ponieważ ich łodzie nie są wykonane z pojedynczego pnia drzewa lub kłody, nie można ich uznać za kanu. Łączą drewniane deski za pomocą kołków i rattanu. Po pomyślnym skonstruowaniu łodzi rzeźbią wzory i malują je, używając tradycyjnych kolorów czerwonego, białego i czarnego. Następnie ozdabiają dziób i rufę łodzi ozdobami z piór kurczaka. Kadłub łodzi zazwyczaj składa się z trzech głównych wzorów: postaci ludzkiej, oka łodzi i fal. Postać ludzka symbolizuje heroizm poprzez przedstawienie najwcześniejszego człowieka Tao. Oko łodzi składa się z różnych koncentrycznych okręgów obramowanych trójkątami. Ich kompozycja reprezentuje promienie słoneczne i uważa się, że odstrasza złe duchy, które mogą powodować katastrofy na morzu. Zazwyczaj budują łodzie dla 1–3 osób, 6 osób, 8 osób lub 10 osób. Jednak bez względu na rozmiar łodzi, kształt pozostaje niezmienny. Dziób i rufa łodzi to strome, wznoszące się łuki, które zapewniają stabilność i ostre zakręty. Uważają łódź za przedłużenie ciała człowieka, a zatem budowa łodzi jest uważana za świętą misję. Dla Tao budowa łodzi jest ostatecznym dziełem piękna.

Po zakończeniu budowy łodzi właściciel łodzi organizuje dużą ceremonię wodowania. Aby to uczcić, kobiety Tao zakładają naszyjniki z agatowych koralików i ośmiokątne drewniane kapelusze na kilka dni przed faktycznym wydarzeniem. W dniu ceremonii wodowania ludzie Tao zbierają się i zabijają świnie jako ofiarę, a właściciel łodzi składa mięso i taro wszystkim rodzinom w swojej społeczności. Mężczyźni, ubrani w tradycyjne stroje, krążą wokół wodowanej łodzi, wykonując rytuały ceremonialne, aby odpędzić złe duchy przed wysłaniem jej do wody. Przed wypłynięciem łódź jest kilkakrotnie podrzucana w powietrze. Ceremonia jest uznawana za zakończoną, gdy łódź utrzyma się na powierzchni.

Ubiór

Członkowie plemienia Yami noszą tradycyjne stroje z wzorami opisywanymi jako należące do prostszej strony, w przeciwieństwie do wielu innych okolicznych lokalnych plemion tubylczych Tajwanu. Włókna lnu i liści bananowca, a później powszechniej bawełny, były używane do tworzenia ubrań w kolorze białym, czarnym i granatowym.

Ponieważ rdzenna grupa nie miała podziału na klasy ani hierarchie, wszyscy ludzie mieli takie same zasady dotyczące ubioru, nawet ci, którzy technicznie rzecz biorąc byli bogatsi od innych.

Kobiety nosiły dwie kwadratowe koszule w towarzystwie krótkiej spódnicy. Często można było zobaczyć kobietę z dużym kawałkiem materiału, który miał cztery podłużne paski w kolorze białym, czarnym lub granatowym zszyte razem. Krótkie spódnice mają trzy białe i czarne lub granatowe podłużne paski na każdym końcu, podczas gdy pięcio- lub sześcioletnie dziewczynki noszą tylko jeden kawałek. Mężczyźni noszą przepaski biodrowe, kamizelki i paski w kształcie litery T na górnej części ciała. Kurtki mają białe, czarne lub granatowe paski z przodu i z tyłu. Typowy projekt męskiej kamizelki składałby się z białego nylonowego materiału z pięcioma białymi i jedenastoma granatowymi poziomymi liniami utkanymi za pomocą granatowej bawełnianej nici zaciskowej, a cały ubiór jest obszyty białą nylonową nicią i dwoma plastikowymi guzikami z przodu po wewnętrznej stronie talii. Paski w kształcie litery T są tkane na czarno lub granatowo na obu końcach.

Na specjalne lub ceremonialne okazje mężczyźni i kobiety noszą niebieskie i białe kamizelki oprócz jaskrawych dodatków, takich jak ośmiokątny drewniany kapelusz dla kobiet i srebrne hełmy dla mężczyzn. Podczas pogrzebów i żałoby kobiety noszą górne części garderoby na lewą stronę, a mężczyźni noszą na głowie kawałek materiału, odwrócony na drugą stronę. Za tabu uważa się również noszenie ubrań z nieparzystą liczbą niebieskich lub czarnych pasków. Dlatego wzory ubrań zazwyczaj składają się z 8 do 12 pasków. Ani w sytuacjach rytualnych, ani w życiu codziennym ludzie Tao nie noszą butów.