Gejsze na ekranach

Niezaprzeczalnie, gejsze odgrywały niezwykle ważną rolę w kulturowej mozaice Japonii, skrywając za swymi artystycznymi umiejętnościami historie, marzenia i aspiracje. Chociaż wizerunek gejszy jest często idealizowany w popkulturze, za tą malarską fasadą kryje się wielowymiarowy obraz pełen namiętności, dyscypliny i determinacji.

Spojrzenie na geishę poprzez pryzmat popkultury to jak przeglądanie się w kalejdoskopie - każde obrócenie odsłania nowy wzór, nowe interpretacje. Jednak niezależnie od tego, jakie są te odbicia, każde z nich przypomina o głębokim wpływie, jaki geishe miały na japońską kulturę, oraz o ich trwałym miejscu w sercach wielu ludzi na całym świecie.

"W sercu sukcesu gejszy leży jej zdolność do tworzenia świata niczym ze snu, oddzielonego od codziennego życia jej gości. To jest jej sztuka." – Mineko Iwasaki

O gejszach stworzono wiele produkcji filmowych czy dokumentalnych. Oto niektóre z nich:

Barbarzyńca i gejsza to film w reżyserii John'a Huston'a z 1958 roku.

Prezydent USA Priece wysyła do Japonii Townsenda Harrisa (John Wayne), aby ten służył w pierwszym w tym kraju Konsulacie Generalnym. Harris dociera do miejscowości Shimaga, ale japoński gubernator nie uznaje jego immunitetu. Może on zostać w miejscowości, ale tylko jako prywatna osoba. Zostaje mu przydzielony do dyspozycji opuszczony dom, znajdujący się przy miejscowym cmentarzu.

Harris robi wszystko, aby współpracować z gubernatorem, nawet nakazuje zdjąć amerykańską flagę, która została podniesiona, aby zaznaczyć lokalizację konsulatu. Jego wysiłek zauważa po kilku miesiącach japoński gubernator co owocuje zaproszeniem bohatera na na obiad. Tam, Harris poznaje gejsze o imieniu Okichi (Eiko Ando). Wkrótce zakochuje się w niej, z wzajemnością.

Tło historyczne

W rzeczywistości w latach 50 i 60 dziewiętnastego wieku, do Japonii został wysłany konsul przez prezydenta - Townsend Harris i rzekomo miał on romans z 17 letnią wówczas gejszą Okichi. Nie ma jednak żadnych dowodów, że to prawda. Ich historia jest jedną z najbardziej znanych opowieści ludowych w Japonii. Harris zmarł w Nowym Jorku w 1878 roku i, według legendy, Okichi popełniła samobójstwo w ​​Shimoda w 1892 roku. 

-------------------

Chyba najbardziej znana ... W 2005 roku, Rob Marshall powołał się misji zekranizowania bestsellera autorstwa Arthura Goldena - Wyznania gejszy. Osoby, które czytały książkę nie będą zaskoczone fabułą filmu, jednak może ich zachwycić rozmach filmu, kostiumy oraz ujrzenie odtworzonych ról głównych bohaterów.

A wracając do początku, przenosimy się do Japonii, końca lat 20 XX wieku. Główna bohaterka, 10 letnia Chiyo to uboga mieszkanka wioski rybackiej, która zostaje sprzedana do domu gejsz w Gion, dzielnicy Kioto. Musi znosić trudy losu, nie tylko ze strony surowego traktowania przez właścicieli domu, ale także przez główną gejszę Hatsumomo, w której rodzi się mściwa zazdrość spowodowana oszałamiającą urodą dziewczyny. Chiyo, przygarnięta pod skrzydła wroga Hatsumomo - Mamehę, przeradza się w młodą gejszę Sayuri, która ucząc się artystycznych i społecznych umiejętności umożliwia sobie przetrwanie w tym trudnym środowisku. Już jako sławna gejsza maiko wchodzi w świat bogactwa, przywilejów i politycznych intryg. Dopiero wybuch wojny na zawsze zmienia Japonię i świat gejsz.

--------

Fabuła Jedwabiu oparta jest na kanwie powieści o tym samym tytule włoskiego pisarza - Alessandro Baricco. Akcja dzieje się w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, a głównym bohaterem i narratorem jest Hervé Joncour (Michael Pitt), syn burmistrza miasteczka Lavilledieu we Francji. Młody Henry odbywający służbę wojskową (Francja szykuje się do wojny z Austrią) poznaje nauczycielkę Hélene (Keira Knightley) i zakochuje się w niej bez pamięci. Młodzi decydują się pobrać, a Henry opuszcza armię i zostaje pomocnikiem pana Baldabiou (Alfred Molina), przedsiębiorcy i wizjonera, który ma dalekosiężne plany uczynienia z Lavilledieu ośrodka produkcji jedwabiu. Henry staje się odpowiedzialny za pozyskiwanie jaj jedwabników, co wiąże się z licznymi dalekimi podróżami: do Syrii, Egiptu, a wreszcie do Japonii, gdzie jak wieść niesie, produkuje się najpiękniejszy jedwab w świecie. Niestety podróż ta jest wyjątkowo niebezpieczna, cudzoziemcom nie wolno zapuszczać się w głąb kraju. Henry szczęśliwie dociera do celu, jednakże podróż odmienia go całkowicie. Podczas niej bowiem poznaje piękną gejszę, której spojrzenia nie może zapomnieć. Dręczony tęsknotą i chęcią rozwikłania aury tajemnicy otaczającej dziewczynę, powraca do Japonii jeszcze kilkukrotnie. Nie wie jednak, że to, czego szukał bardzo daleko, w rzeczywistości znajdowało się na wyciągnięcie ręki...

---------------

Gion Bayashi / A Geisha - Film Kenjiego Mizoguchi z 1953 roku...

W powojennej dzielnicy Gion w Kyoto gejsza Miyoharu zgadza się zostać uczennicą 16-letniej Eiko, której matka była byłą gejszą, która właśnie zmarła. Po roku nauki muszą zdobyć sporą sumę pieniędzy, zanim Eiko będzie mogła zadebiutować. Miyoharu pożycza pieniądze od właściciela herbaciarni, Okimi, który z kolei otrzymuje je od biznesmena Kusudy. Kusuda podoba się Eiko i chce oddać Miyoharu Kanzakiemu, aby sfinalizować dużą transakcję. Jednak obie gejsze mają własne zdanie i, wbrew tradycji, chcą móc odmawiać klientom.

-------------------

Yokiro/The Geisha z 1983 roku autorstwa Hideo Gosha.Opiera się na powieści Yôkirô autorstwa Tomiko Miyao.

Japonia lata 30-ste XX wieku. Przed dwudziestu laty Katsuzo zakochał się w gejszy. Kochankowie próbowali uciec razem ze swym dzieckiem, jednak zostali odnalezieni, a ukochana Katsuzo zabita na jego oczach. Po latach Katsuzo staje się „zegen’em” człowiekiem zajmującym się znajdowaniem dziewcząt do pracy w burdelach i domach gejsz. Jego najważniejszym klientem jest największy dom gejsz w południowej Japonii „Yokiro”, prowadzony przez Osode, jego byłą kochankę. Córka Katsuzo oddana w dzieciństwie do „Yokiro” jest obecnie jego największą gwiazdą, występującą pod imieniem Momowaka. Tamako, kochanka Katsuzo, również chce zostać gejszą. Sprawy komplikują się jeszcze bardziej, gdy jeden z klanów yakuzy z Osaki chce przejąć kontrolę nad „Yokiro”.

Ciekawe spojrzenie na życie gejsz w połowie XX wieku. Film obrazuje złożoność i specyficzne warunki ich kultury. Mloda Tokiko przygotowuje sie by zostac maiko a pozniej gejszą. Na razie jednak przed swoim debiutem pomaga głównie w kuchni i zalatwia drobne sprawy dla okasan (jej prawdziwi rodzice żyją w nędzy w innej części miasta).

Inne filmy: 

• Beran me-e geisha z 1959 roku.
• Onsen geisha z 1963 roku.
• Omocha/ The Geisha House - Bardzo interesujący film mistrza Kinji Fukasaku z 1998 roku. 
• Bangiku z 1954 roku.
• Siostry z Gion z 1936 roku.
• Tsukigata Hanpeita: Hana no maki; Arashi no maki z 1956 roku

---------------------------------

Makanai: W kuchni domu maiko to uroczy serial Netflixa z 2023 roku, który gorąco polecam.

Po ukończeniu gimnazjum 16-letnia Kiyo opuszcza rodzinne miasto Aomori i razem ze swoją przyjaciółką Sumire jedzie do Kyoto. Dziewczyny marzą o zostaniu maiko, czyli uczennicami szkolącymi się na gejsze. Kiyo wkrótce dowiaduje się jednak, że nie nadaje się do tej roli. Zapłakana dziewczyna chce wracać do Aomori, ale okazuje się, że doskonale gotuje, więc zostaje zatrudniona jako makanai – kucharka w domu zamieszkiwanym przez liczne przyszłe gejsze. Tymczasem Sumire szybko dorasta i staje się piękną maiko słynną w całej dzielnicy Gion. Ale to dopiero początek cudownych, zabawnych i smakowitych dni, jakie czekają tutaj makanai i maiko.

Kolejno.... przechodzimy do sokumentów.

"Gejsze, czyli zmierzch kwiatów" to film dokumentalny produkcji szwajcarskiej w reżyserii Romain'a Guélat'a wyprodukowany w 2004 roku. 52 minutowy dokument przybliża świat japońskich gejsz.

Opis:

Kim są i czym naprawdę zajmują się gejsze? Film jest podróżą do ich ukrytego i wyrafinowanego świata. Gejsze są historycznie związane ze starożytną japońską stolicą Kyoto, gdzie tradycję ich szkolenia kultywuje się do dzisiaj. Stanowiły i nadal stanowią w Kraju Kwitnącej Wiśni elitarną grupę kobiet - artystek, szkolonych nierzadko od dzieciństwa, by stać się doskonałym towarzystwem dla mężczyzny. Są wyszkolonymi tancerkami, śpiewaczkami, instrumentalistkami, dowcipnymi i oczytanymi partnerkami w rozmowie, które nigdy nie poruszają osobistych spraw. Od wieków grały integralną rolę w kulturze japońskiej, mimo że ich tożsamości są okryte tajemnicą, schowane za grubym białym makijażem, barwnym kimonem i zamkniętymi drzwiami herbaciarni.

Ta intrygująca grupa kobiet kurczy w coraz szybszym tempie: kiedyś liczyła 80.000 członkiń, dziś mniej niż 1.000. Ich świat i narzucony styl zachowań czyni je niedostępnymi dla przeciętnego mężczyzny, nawet Japończyka. Klienci muszą być wprowadzeni i bardzo zamożni - usługi gejszy kosztują minimum 450 USD za godzinę. To jeden z powodów, dla których wokół gejsz narosło wiele tajemnic i często błędnych domysłów. Wielu Japończyków jest przeciwnych zachodniemu postrzeganiu gejsz jako wysoko-wyszkolonych prostytutek, gdyż sami uważają je za artystki przeznaczone dla rozrywki.

"Gejsze, czyli zmierzch kwiatów" to podróż do sekretnego świata gejsz z Kyoto. Reżyser Romain Guélat wprowadza widzów w obszar od zawsze niedostępny dla Zachodu. Łamie bariery i pozwala rzucić okiem na zasady i wyjątkowy rygor, panujące w tym tajemniczym i niezwykle kobiecym zawodzie.

---------------

Film dokumentalny "The Secret Life of Geisha" w Polsce dystrybuowany pt. "Gejsza", jest półtoragodzinnym rzetelnym kompendium wiedzy w pigułce na temat gejsz. Dzięki bestsellerowej powieści Arthur'a Golden'a "Wspomnienia Gejszy", odkryto dla Zachodniego świata fascynującą kulturę wyjątkowej grupy kobiet.

Mamy okazję przyjrzeć się kulisom tej niezwykłej profesji. Ujrzeć, że za kamiennymi rysami pokrytych makijażem twarzy, kryją się także romanse, śmiech, przyjaźnie oraz tragedie. Film okraszony jest dużą ilością komentarzy Goldena, a także mamy okazję wysłuchać relacji Lizy Dalby - pierwszej przedstawicielki świata Zachodniego, która przystąpiła do tej profesji - dowiemy się jak długa i pełna poświęceń jest droga, by zostać prawdziwą perłą egzotycznego świata - gejszą.

Film porusza m.in takie tematy jak:historia narodzin gejsz; obalenie stereotypu, że gejsza nie jest prostytutką; różnice pomiędzy gejszami, a kurtyzanami; omówienie romansu Townsenda Harrisa z gejszą; ekspansja i wzrost popularności gejsz u schyłku XIX i na początku XX wieku; patronat gejsz, w tym omówienie mizuage; gejsze przed i po II Wojnie Światowej; zniesławienie gejsz przez prostytutki pan-pan; i wiele więcej.

Absolutnie film polecam gdyż stanowi tzw. garść ciekawych, podstawowych informacji w jednym materiale, będącym opatrzonym komentarzami osób, które są związane ze światem gejsz.

----------

[brak zdjęcia]

Japonii poświęcono jeden z odcinków serii "Discovery Atlas" pod tytułem "Japonia bez tajemnic" i w tym część programu gejszom. Główną bohaterką jest 17 letnia Marie, której marzeniem było aby zostać maiko. Oto aby móc zostać praktykantką starała się od dwóch lat. Ostatecznie przyjął ją jeden z domu gejsz w dzielnicy Kyoto - Miyagawachō, można rzecz, że na ostatnią chwilę, gdyż obecnie na praktykantki przyjmowane są dziewczęta w wieku 15 lat.

Marie marzyła aby zostać gejszą od 14 roku życia. Również jej mama marzyła aby zostać jedną z nich, ale jej marzenie się nie spełniło. Bohaterka chcąc spełnić swoje oraz jej mamy marzenie pragnęła stać się "żywym człowiekiem sztuki". Pomimo, trudności związanych z etapem praktyki m.in brakiem kontaktu z rodziną na początku nauki, ciągłym usługiwaniem i byciem na rozkazy 24h/dobę i brakiem wolnego czasu na własny odpoczynek to nastolatka jest w pełni zdeterminowana aby spełnić swoje marzenie. Jesienią w trakcie dorocznego tańca gejsz, Marie utwierdza się w przekonaniu, że chce zostać jedną z nich. Jest zafascynowana tradycją i zamiast nowoczesną dziewczyną, woli zostać tradycyjną gejszą.

-----------------

Kobieta na krańcu świata z Martyna Wojciechowską jako prowadzącą.

Kyoto to miasto, które przez tysiąc lat było stolicą Japonii i oprócz pięknych zabytkowych świątyń fascynujące są „miasta kwiatów” – hanamachi, czyli dzielnice, w których można spotkać „motyle nocy”, czyli gejsze. Wyglądają jak kobiety nie z tego świata, zaś ich białe twarze i kolorowe kimona hipnotyzują europejczyków.

Martyna miała okazję odwiedzić to zjawiskowe miasto, poznać 20-letnią maiko Kimichie i także cały jej plan dnia. W wieku 16 wybrała taki zawód i poszła drogą swojej babci i ciotki. Jej mama - Mamiko prowadzi dom gejsz i co ciekawe sama nigdy nie była gejszą.

Plan dnia Kimichie jest wypełniony po brzegi i kontrolowany przez jaj matkę. Jak mówi Martyna: "Maiko jest dla rodziny jak kura znosząca złote jajka" gdyż tylko ona ją utrzymuje. Bohaterka bardzo wcześnie wstaje i udaje się na swoje codzienne obowiązki. Do południa jest to głównie nauka m.in. gry na instrumentach oraz nauka tańca i etykiety. W ciągu dnia, ma ona tylko jedną godzinę dla siebie zaś w miesiącu tylko dwa dni, kiedy może być zwykłą osobą i spędzić czas na zakupach czy karaoke. Do stałych obowiązków gejszy należą także występy w teatrze przed lokalną widownią.

W trakcie programu poznajemy także Henshin - emerytowaną gejszę, która pracowała w zawodzie przez 26 lat. Obecnie prowadzi studio, w którym za 100 dolarów można przebrać się za maiko. Jak sama mówi: "jeśli spotkamy maiko to jakbyśmy widzieli chodzące 60 tysięcy dolarów". Martyna w trakcie swojej podróży mogła przebrać się za maiko i zobaczyć jak czuje się gejsza w pełni ubrana.

Tuż po przebraniu mogła się przekonać jakie jest to nie komfortowe: kompletne kimono kosztuje ok. 30 tysięcy dolarów i waży 20 kilogramów; aby założyć kimono potrzeba ponad godziny; chodzenie na kilkunasto-centymetrowych butach nie jest zbyt wygodne, przez co trzeba chodzić bardzo po woli, małymi kroczkami; wokół pasa jest się przepasanym kilku metrowym pasem obi, który także trochę waży; do tego należy doliczyć kilku kilogramową perukę z ozdobami. Jak możemy się dowiedzieć, godzinne spotkanie z gejszą to koszt ok. 1-2 tysięcy dolarów.

Pomimo tego splendoru bycia gejszą, bycia na wystawnych przyjęciach , kolacjach, kontaktu z ludźmi, z którymi zwykły zjadacz chleba nie miałby możliwości aby się spotkać, to jak widać bohaterka nie wybrałaby ponownie tej samej drogi i odradzała by tego swojej córce.

-------------

Becoming a geisha (2005) - dokument stacji BBC, która zrealizowała reportaż o nastoletniej japonce, pochodzącej z północnej części kraju kwitnącej wiśni, której marzeniem było aby zostać maiko. Yukina, główna bohaterka dokumentu to zaledwie piętnastolatka, która przyjeżdża do Kito z małej wioski na północy kraju, aby zrealizować swoje marzenie. Po kilku miesięcznym przygotowaniu i nauce osiągnęła swój cel i została maiko o imieniu Kikuyu.

Dziennikarze BBC śledzą życie początkującej shikomi, aż po ku lminacyjne wydarzenie, kiedy to bohaterka jest już oficjalnie przedstawiona środowisku gejsz jako nowa maiko. Osobiście polecam reportaż przygotowany przez BBC. Pokazuje w dużym skrócie jakie etapy przechodzi kandydatka na przyszłą maiko, a potem geiko.

-----------

The geiko’s journey (NHK Documentary)

Rzadko się zdarza, by filmowcy przyglądali się geiko poza Kyoto, więc to fascynujące. To również naprawdę uroczy, wzruszający dokument, który koncentruje się na osobistych historiach kobiet zaangażowanych w ten projekt. 

Przedstawia on trzy geiko w okiyi w Anjo w prefekturze Aichi: okasan Kasumi, która z miłością i entuzjazmem opiekuje się swoimi podopiecznymi; spokojną, starszą geiko Komako, która musi pozbyć się rezerwy, aby założyć własną okiyę; oraz niezdarną, nową dziewczynę Miho, która zaczyna rozkwitać pod opieką Kasumi i Komako.

------------------------

A geisha is born (NHK documentary)

Przedstawia portret dzielnic rozrywkowych Kioto – które można określić mianem „zakazanych dzielnic”, zwłaszcza dla obcokrajowców – oraz ludzi, którzy w nich żyją, widzianych oczami brytyjskiego fotografa. Ukazuje elementy tradycyjnej kultury Kioto, które są wciąż żywe, koncentrując się na ceremonii erikae, wyrażenia używanego, gdy praktykantka gejszy dojrzewa do roli gejszy.

----------------

Brazilian TV show: Dani Suzuki no Japão.
Prowadzący program przebiera się za maiko i razem z maiko Chikayoshi bierze udział w ozashiki.

--------------

Last artisans (NHK World)

Dokument o taikomochi z Asakusa, Tokyo.

-----------------------

Making of a Maiko

Roland Hagenberg opowiada historię uczennicy gejszy w Kyoto) z udziałem Toshihany

Inne warte uwagi:

• The secret world of Geisha
• Asakusa Geisha (NHK World)
• Seasons of Gion
• Miehina the Kyoto Geisha
• A day in the life of a Kyoto Geisha
• Geiko and Maiko - The Geisha of Kyoto (2010)
• Flowers of rainy Kyoto
• Hannari - Geisha Modern
• Geiko Girl - The Tradition of the Geisha Girl in Kyoto.

-------------------

Portret gejszy w anime i mandze:

W mandze "Memoirs of Amorous Gentlemen" autorstwa Moyoco Anno, geishe są głównymi postaciami. Dzieło to, choć zdecydowanie dla dorosłych, prezentuje codzienne życie geish i ukazuje, jak trudne mogło być dla nich znalezienie prawdziwej miłości w świecie pełnym obowiązków i oczekiwań.

"Gintama" - jedno z najbardziej znanych anime komediowych, które często odnosi się do historycznych oraz współczesnych tematów Japonii. Wśród postaci tego anime pojawia się Tsukuyo, kobieta wychowana w Yoshiwara, czerwonej dzielnicy Edo. Chociaż nie jest ona geishą w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, nosi kimono z wyeksponowanym szyją, co jest charakterystyczne dla geish i maikos. Co ciekawe, Tsukuyo to także uzdolniona wojowniczka, co nawiązuje do innego ważnego aspektu historii Japonii – kobiet wojowników.

"Rurouni Kenshin" - osadzone w okresie Meiji, to anime przedstawia wiele aspektów kultury japońskiej z tamtego okresu. Jedną z postaci jest Takani Megumi, która nie jest tradycyjną geishą, ale jest lekarzem i twórcą opium. Jej wygląd nawiązuje jednak do estetyki geish: eleganckie kimono, subtelny makijaż oraz fryzura z charakterystycznymi ozdobami. Jej postać ukazuje, jak anime czerpie z wizerunku geishy, jednocześnie dodając elementy nowoczesności i niezależności.

"Sakura Wars" - w tym anime mamy do czynienia z alternatywną rzeczywistością Tokio z lat 20. XX wieku. Grupa kobiet wojowników, które są jednocześnie artystkami teatru i wojownikami pilnującymi pokoju w mieście, ma wiele cech przypominających geishe. Noszą one tradycyjne kostiumy i uczestniczą w ceremoniach herbaty, ale też walczą przeciwko siłom zła. Ten kontrast między tradycją a nowoczesnością ukazuje, jak anime potrafi przekształcić tradycyjne pojęcie geishy w coś świeżego i ekscytującego.